Η Λατινική Αμερική μετά τον Τσάβες, του Άρη Χατζηστεφάνου

Η επόμενη ημέρα για τη Βενεζουέλα και τη Λ. Αμερική μετά το θάνατο του ανθρώπου που τις έβγαλε από την «πίσω αυλή» των ΗΠΑ

Έχουν περάσει περίπου 20 χρόνια από τη στιγμή που ο Ούγκο Τσάβες δέχθηκε μια περίεργη επίσκεψη στο κελί τους, στις φυλακές του Γιαρ στη Βενεζουέλα. Ένας νεαρός οδηγός λεωφορείου ζήτησε να το δει και στη συνέχεια ζήτησε άδεια από τη διοίκηση των φυλακών να τον επισκέπτεται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Ελάχιστοι άνθρωποι τολμούσαν να μιλούν τότε με ένα κρατούμενο που κατηγορούνταν για προσπάθεια πραξικοπηματικής ανατροπής της κυβέρνησης. Ο Τσάβες είχε ηγηθεί ομάδας νεαρών αξιωματικών που επιχείρησαν να ανατρέψουν την κυβέρνηση του Κάρλος Αντρε Πέρεζ, όταν αυτός διέταξε τη σφαγή εκατοντάδων διαδηλωτών που διαμαρτύρονταν για την ακραία νεοφιλελεύθερη πολιτική του.

Ο Νικολάς Μαντούρα θα λάβει τελικά την άδεια να επισκέπτεται τον Τσάβες και από εκείνες τις επισκέψεις θα προκύψει μια ισχυρή φιλία, η οποία σήμερα έρχεται να καθορίσει τις πολιτικές εξελίξεις στη Λατινική Αμερική.

Ο Μαντούρα από οδηγός λεωφορείου μετατράπηκε γρήγορα σε ένα από τα δυναμικότερα στελέχη του συνδικαλιστικού κινήματος της Βενεζουέλας. Όταν ο Τσάβες βρέθηκε τελικά στην προεδρία έγινε υπουργός εξωτερικών και στη συνέχεια αντιπρόεδρος της κυβέρνησης.

Ήταν λοιπόν τουλάχιστον αναμενόμενο ότι ο Τσάβες θα έδινε το χρίσμα της διαδοχής στον παλιό του φίλο, όταν έγινε πλέον σαφές ότι έχανε τη μάχη με την επάρατη νόσο. Για μια χώρα όμως που αποτέλεσε για χρόνια ένα φάρο για την αριστερή στροφή της λατινικής Αμερικής και η οποία βρίσκεται στο στόχαστρο της Ουάσινγκτον, το χρίσμα του προέδρου δεν επαρκεί από μόνο του για να καθορίσει μια ομαλή διαδοχή. Το σύνταγμα προβλέπει τη διεξαγωγή νέων εκλογών σε χρονικό διάστημα που μπορεί να διαρκέσει από 30 έως 90 ημέρες από τη στιγμή που ο πρόεδρος δεν θα είναι σε θέση να κυβερνήσει. Ακόμη όμως και αν κερδίσει την εκλογική μάχη ο Μαντούρα θα βρεθεί αντιμέτωπος με τον έτερο πολιτικό σύμμαχο του προέδρου, Ντιοσντάντο Καμπέλο, ο οποίος προέρχεται από την ομάδα των αξιωματικών που συμμάχησε με τον Τσάβες για την ανατροπή της κυβέρνησης το 1992. Ο Καμπέλο βρίσκεται πολιτικά στον αντίποδα του Mαντούρα παρά το γεγονός ότι αποτελεί και αυτός σάρκα από τη σάρκα του προέδρου της Βενεζουέλας.

Ουσιαστικά οι δυο σημαντικότερες προσωπικότητες στο κυβερνητικό στρατόπεδο εκπροσωπούν και δυο εντελώς διαφορετικές τάσεις που θα μπορούσε να ακολουθήσει το εγχείρημα του Τσάβες και οι οποίες ενυπήρχαν στην προσωπικότητα και την πολιτική ιστορία του. Ο Καμπέλο εκπροσωπεί την τάση της «εθνικιστικής επανάστασης» η οποία στηρίζεται σε σημαντικό βαθμό στο ρόλο του στρατού. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας Τσάβες οι μισές θέσεις κυβερνητών στις επαρχίες της χώρας πέρασαν, με δημοκρατικές διαδικασίες, σε αξιωματικούς του στρατού οι οποίοι είχαν την στήριξη του προέδρου.

Αρκετοί από τους επικριτές του Καμπέλο λοιπόν θεωρούν ότι θα εκμεταλλευτεί τις νέες ισορροπίες και θα επιχειρήσει περαιτέρω στρατιωτικοποίηση της κυβέρνησης. «Είναι ο Στάλιν της Βενεζουέλας» έλεγε χαρακτηριστικά ο Γερμανός ακαδημαϊκός Χάιν Ντίντριχ, ο οποίος έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε ένα από τους βασικούς θεωρητικούς της διακυβέρνησης Τσάβες. Ο Ντίντριχ προειδοποιεί ότι ο Καμπέλο θα επιχειρήσει να ανατρέψει πολιτικά τους αντιπάλους τους και να απαγκιστρωθεί με κάθε τρόπο από την επιρροή της Κούβας.

Αντίθετα ο Μαντούρο εκπροσωπεί την τάση της «σοσιαλιστικής επανάστασης» και διατηρεί στενές και προσωπικές σχέσεις με την κυβέρνηση στην Αβάνα. Για αρκετούς αναλυτές λοιπόν η διακυβέρνηση Μαντούρο θα μπορούσε να οδηγήσει σε εμβάθυνση της προοδευτικής στροφής ενώ η αντικατάστασή του από τον Καμπέλο ίσως οδηγήσει σε απομονωτισμό της Βενεζουέλας. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η παρακαταθήκη του Τσάβες φαίνεται ότι θα ταλαιπωρεί για πολύ ακόμη την προσπάθεια των ΗΠΑ να ανακτήσουν την επιρροή τους σε αυτό που ο πρόεδρος Μονρόε αποκαλούσε «πίσω αυλή» των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ο Τσάβες αφήνει πίσω του μια ριζικά μεταλλαγμένη Λατινική Αμερική η οποία κινήθηκε δυναμικά προς πιο αριστερές κατευθύνσεις. Ακόμη και το στρατόπεδο της λεγόμενης «μετριοπαθούς» αριστεράς της Βραζιλίας, της Αργεντινής, της Ουρουγουάης και της Γουατεμάλας σπεύδουν τις τελευταίες ημέρες να εκφράσουν τη στήριξή τους στη διακυβέρνηση του Τσάβες μαζί με τους εκπροσώπους της λεγόμενης ριζοσπαστικής Αριστεράς.

Οι πρόεδροι Χοσέ Μουγίκα της Ουρουγάης και ο Έβο Μοράλες της Βολιβίας βρέθηκαν στο Καράκας στην μεγάλη συγκέντρωση που πραγματοποιήθηκε για την εκλογική νίκη του Τσάβες. Η πρόεδρος της Αργεντινής Φερνάντεζ Κίρχνερ ταξίδεψε στην Αβάνα για να δει τον Τσάβες ενώ η Βραζιλία έριξε το πολιτικό της βάρος για να αποτρέψει την εκδήλωση ανατρεπτικών κινήσεων από την αντιπολίτευση όταν πλέον ήταν σαφές ότι ο Τσάβες δεν θα καταφέρει να επανέλθει.

Ενδεικτικό, όμως, της επιρροής που είχε ο Τσάβες είναι ότι ακόμη και οι πλέον ορκισμένοι αντίπαλοί του στο εσωτερικό της Βενεζουέλας ένιωσαν την ανάγκη να αντιγράψουν στοιχεία της πολιτικής του για να επιβιώσουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο βασικός του αντίπαλος στις τελευταίες εκλογές αν και προέρχεται από το χώρο της άκρας δεξιάς παρουσιάστηκε στους ψηφοφόρους σαν μετενσάρκωση μετριοπαθών αριστερών ηγετών όπως ο Λούλα στη Βραζιλία. Ο Ενρίκε Καπρίλες υποσχέθηκε να διατηρήσει τα κοινωνικά προγράμματα που δημιούργησε ο Τσάβες μεταφέροντας ένα μεγάλο ποσοστό των εσόδων από το πετρέλαιο στα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα. Τουλάχιστον τρία εκατομμύρια άνθρωποι βρήκαν δωρεάν ή πολύ φτηνή κατοικία χάρη σε αυτά τα προγράμματα ενώ εκατομμύρια παιδιά απέκτησαν πρόσβαση στη βασική εκπαίδευση.

Παρά τις τάσεις αυταρχισμού που εμφάνισε, ιδιαίτερα στα τελευταία χρόνια της διακυβέρνησή του, ο Τσάβες αποτέλεσε για τουλάχιστον μια δεκαετία ένα πρότυπο στη μάχη κατά του νεοφιλελευθερισμού, που είχε επικρατήσει για δεκαετίες στη λατινική Αμερική. Οι πολιτικοί που ακολούθησαν το παράδειγμά του, στην εθνικοποίηση επιχειρήσεων και στην αναδιανομή εισοδήματος προς τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα, κατάφεραν να ανασύρουν δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους από την απόλυτη φτώχεια. Σε μια περιοχή του πλανήτη όπου είδε τους περισσότερους προέδρους της Κόκα Κόλα να καταλαμβάνουν τον προεδρικό θώκο, η εικόνα του Τσάβες θα κατατρύχει για χρόνια την Ουάσινγκτον και τους συμμάχους της στην περιοχή.

Πηγή: ΕΠΙΚΑΙΡΑ via http://www.alfavita.gr