Του Σπύρου Λαπατσιώρα*
Η απόρριψη από την Κυπριακή Βουλή του σχεδίου κουρέματος των καταθέσεων συνιστά ήττα της νεοφιλελεύθερης στρατηγικής «διασώσεων» στην Ευρώπη.
Το βασικότερο πρόβλημα το οποίο ερχόταν να «λύσει» το υπό ψήφιση νομοσχέδιο και το οποίο αποτελούσε τμήμα του Μνημονίου που θα υπέγραφε η Κύπρος για να αντλήσει 17 δισ. (5,8 από το κούρεμα των καταθέσεων και τα υπόλοιπα από τον μηχανισμό «διάσωσης») είναι το τραπεζικό.
Τα συνολικά δάνεια που είχαν δώσει οι τράπεζες, τον Ιούνιο του 2011, ανέρχονταν σε 510% του κυπριακού ΑΕΠ (91,4 δισ. ευρώ δάνεια και περίπου 18 δισ. ΑΕΠ). Εξ αυτών, μέγεθος 130% του ΑΕΠ αφορούσε δάνεια στην Ελλάδα. Αντίστοιχα, οι συνολικές καταθέσεις στις τράπεζες ανέρχονταν σε περίπου 94 δισ. εκ των οποίων τα 51 (σχεδόν το 300% του ΑΕΠ) ήταν από μη κατοίκους της Κύπρου: Ελληνες (17,3 δισ.) και κυρίως Ρώσοι (περίπου 25 δισ.).
Με αυτά τα δεδομένα το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου θυμίζει συνδυασμό του συστήματος της Ιρλανδίας (υπερ-επέκταση του δανεισμού) και Ισλανδίας (υψηλότατο ποσοστό καταθέσεων από το εξωτερικό). Πρόκειται για ένα σύστημα το οποίο είναι πολύ ευάλωτο σε διαταραχές της Πίστης.
Αυτές οι διαταραχές προήλθαν από την Ελλάδα:
α) το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων (PSI),
β) η αύξηση των επισφαλειών στα δάνεια στην Ελλάδα και
γ) η αμφιλεγόμενη άσκηση εποπτείας από τον προηγούμενο διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας,
με αποτέλεσμα η ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος να εκτιμάται σε περίπου 10 δισ. Πρόκειται για μέγεθος που φαίνεται σε απόλυτο ύψος μικρό, αλλά είναι 56% του ΑΕΠ της Κύπρου, καθιστώντας την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού της συστήματος τη μεγαλύτερη στην παγκόσμια ιστορία. Για σύγκριση, τα περίπου 50 δισ. της Ελλάδας για το τραπεζικό της σύστημα είναι κάτω από το 25% του τρέχοντος ελληνικού ΑΕΠ.
Οπως πλέον έχει καταστεί σαφές στην κοινή γνώμη, η απόφαση κουρέματος οδηγεί σε αποφάσεις μαζικής εξόδου καταθέσεων από την Κύπρο και σε συνολική αποσταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος και της κυπριακής οικονομίας και κοινωνίας.
Το ερώτημα είναι γιατί οδηγήθηκαν σε μια τέτοια απόφαση η οποία ήταν αναμενόμενο ότι θα είχε αυτά τα αποτελέσματα και επίσης ενέχει ως δυνατότητα την αποσταθεροποίηση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος (ειδικά αν Ισπανοί και Ιταλοί ή Λετονοί ή… θεωρήσουν ότι αφορά και αυτούς μία τέτοια απόφαση).
Ο κύριος λόγος είναι ότι αν δίνονταν τα 17 δισ. ως δάνειο, όπως στην Ελλάδα, το χρέος θα καθίστατο μη βιώσιμο, με αποτέλεσμα είτε να μη συμμετέχει το ΔΝΤ είτε να τεθεί ζήτημα κουρέματος του δημόσιου χρέους με διάφορες γνωστές παρενέργειες εκ των οποίων η σημαντικότερη μάλλον είναι ότι το κούρεμα του δημόσιου χρέους θα γινόταν πλέον κανόνας και όχι απλώς μία εξαίρεση για την ελληνική «ιδιαιτερότητα», αποσταθεροποιώντας τις αγορές ομολόγων
Η αναζήτηση άλλων λύσεων (για παράδειγμα χρηματοδότηση των κυπριακών τραπεζών κατευθείαν από το EFSF/ESM χωρίς εγγραφή στο δημόσιο χρέος ή χρηματοδότηση όχι με τη μορφή δανείου που εγγράφεται στο δημόσιο χρέος, είτε μη συνολική προσέγγιση χρηματοδότησης αλλά άλλο σχήμα) θα υπέσκαπτε αναπόδραστα την ίδια τη δυνατότητα συνέχισης του τρέχοντος νεοφιλελεύθερου σχεδίου, το οποίο ως συστατικό στοιχείο της θεωρητικής δομής του έχει την τιμωρία όσων «κρατών ζούσαν πάνω από τις δυνατότητές τους». Συστατικό στοιχείο που η «μετάφρασή» του στη γλώσσα της εμπειρίας και όχι της ηθικής σημαίνει: καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας και των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων που αποτελούν ευρωπαϊκή «ιδιαιτερότητα» θεσμισμένη από τις μεταπολεμικές συνθήκες για να γεννηθεί μία άλλη, πιο αρμόζουσα στη νεοφιλελεύθερη ουτοπία σε ιστορικό βάθος μιας γενιάς.
Κάθε σημαντική κρίση, όπως η τρέχουσα, «γεννά» ένα νέο υπόδειγμα ρύθμισης των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων. Σήμερα το ιστορικό διακύβευμα για κάθε ευρωπαϊκή κοινωνία και εν συνόλω για την Ευρώπη είναι: ή η υποταγή στην εμβάθυνση του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος ή η επανοικειοποίηση με σύγχρονο τρόπο, με νέες κοινωνικές συμμαχίες και μορφές, του νοήματος της αλληλεγγύης και της δημοκρατίας.
Η κυπριακή κοινωνία με τη σημερινή απόφαση δίνει τη δυνατότητα να συνειδητοποιηθεί ότι ναι μεν δεν υπάρχει επιστροφή στην κατάσταση πριν από το 2008, αλλά για το μέλλον υπάρχουν δύο επιλογές τις οποίες πρέπει ελεύθερα και δημοκρατικά να ελέγξει πέραν της τρομοκρατίας των μονόδρομων των δελτίων των «8».
…………………………………………………………………….
*καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στελέχους της επιτροπής Οικονομικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ
http://www.efsyn.gr
http://www.efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου