«Εμείς, ο λαός!»
«Την γαρ όντως ούσαν βασιλικήν […] γιγνώσκουσαν την αρχήν τε και ορμήν των μεγίστων εν ταις πόλεσιν εγκαιρίας τε πέρι και ακαιρίας»: «γιατί η αληθινή βασιλική επιστήμη […] γνωρίζει όντως πότε είναι η κατάλληλη, η έγκαιρη περίσταση και πότε η περίσταση είναι άκαιρη, για να αρχίσουν και να τελεσθούν τα πιο μεγάλα εγχειρήματα στις πόλεις» (Πλάτωνος, Πολιτικός 305 d).
του Στέφανου Δημητρίου
Όποια από αυτές τις δυνάμεις αξιολογήσει και καθορίσει το έγκαιρον ή το άκαιρον της περιστάσεως, αυτή θα αναδιαμορφώσει την κατάσταση, εκμεταλλευόμενη όλους τους υπαρκτούς, στην περίσταση, πρόσφορους παράγοντες, που μπορούν να την οδηγήσουν να κυριαρχήσει σε αυτήν. Όταν η περίστασις είναι εύκαιρος, όταν είναι ευεπίφορη γι’ αυτό τον παρεμβατικό καθορισμό και την αξιοποίηση του δυναμικού της, τότε η πολιτική αναδιαμόρφωσή της γίνεται έγκαιρος. Αυτό που πρέπει να φοβάται ο ΣΥΡΙΖΑ είναι η πιθανή ακαιρία των εγχειρημάτων του.
Ο ΣΥΡΙΖΑ ανάμεσα στο έγκαιρον και το άκαιρον της πολιτικής
Δεν χρειάζονται άλλα για την έννοια του καιρού, έννοια σημαντική στον Γοργία και δεσπόζουσα στον Πολιτικό, έναν μεθοδολογικό διάλογο που μας διδάσκει πώς να σκεφτόμαστε, βάσει προβλημάτων και ζητούμενων ορισμών, που οργανώνουν τη σκέψη μας. Θα πρέπει να σκεφτούμε την πολιτική μας στρατηγική με βάση την έννοια του καιρού και τη διαίρεσή του στο έγκαιρον και το άκαιρον των εγχειρημάτων, σε συνάφεια με το δυναμικό της περίστασης. Ποια είναι τα γνωρίσματα της περίστασης που θα μας επιτρέψουν να αξιολογήσουμε σωστά το δυναμικό της, ώστε το πολιτικό μας εγχείρημα, αυτό που θα την αλλάξει, να είναι έγκαιρον; Η πολιτική της σημερινής κυβέρνησης είναι πολιτική αυξημένης διακινδύνευσης. Εκτελώντας εντολές, καταστρέφει τη χώρα. Δεν έχει σχέδιο· το σχέδιό της είναι ένα τέταρτο, ολετήριο Μνημόνιο. Το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ αποσκοπεί στη στήριξη του πολιτεύματος και των θεσμών, στην άρση των αδικιών, στην παραγωγική ανασυγκρότηση, στην κοινωνική δικαιοσύνη. Πρωτίστως, όμως, αποσκοπεί στη μάχη της επιβίωσης. Μαζί με το πολίτευμα και τη λαϊκή κυριαρχία, απειλείται και η επιβίωση του λαού.
Η διαπραγμάτευση με τη Γερμανία είναι πολιτική διακινδύνευσης. Δεν υπάρχουν περιθώρια για οτιδήποτε άλλο. Η πολιτική και η διαπραγμάτευση ορίζονται με βάση τη διακινδύνευση. Η κυβέρνηση δεν κάνει πολιτική. Στην πολιτική δεν λες απλώς «ναι». Σε μια διαπραγμάτευση, για να σου πουν «ναι» σε κάτι, θα πρέπει να έχεις πει «όχι» σε κάτι άλλο. Θα πρέπει να πούμε το «όχι» στον αφανισμό της κοινωνίας, την κατάρρευση του Συντάγματος και της δημοκρατίας. Η διακινδύνευση είναι πάντοτε επί των ορίων, και η κατάσταση είναι αναμφιλέκτως οριακή. Το θέμα είναι για ποιον θα παραμείνει οριακή: Για την κοινωνία ή για την ολιγαρχία του πλούτου, των φοροαπαλλαγών και του δουλεμπορίου των εργαζομένων; Η εξασφάλιση της επιβίωσης του λαού και η προστασία της δημοκρατίας συνδέονται.
Ας δούμε άλλο ένα γνώρισμα του καιρού. Η μεσαία τάξη, που είχε μάθει να είναι κραταιή, εξαθλιώνεται. Τι κάνει, όταν εξαθλιώνεται; Φοβάται. Φοβάται πολύ. Και ο φοβισμένος απαιτεί ασφάλεια. Αυτό είναι το άκαιρον της περίστασης. Αυτή την ακαιρίαν πρέπει να αποφύγουμε, διότι στο δίλημμα «δημοκρατία ή ασφάλεια;» θα κερδίσει η ασφάλεια. Την ασφάλεια την εγγυάται η Άκρα Δεξιά, με κόστος τη δημοκρατία (ή τουλάχιστον πείθει γι’ αυτό, άσχετα με το αν, στην πραγματικότητα, μπορεί να την εγγυηθεί). Είναι ακριβό πολίτευμα η δημοκρατία. Δεν είναι το πολίτευμα των πεινασμένων. Η δική μας ακαιρία μπορεί να επιτρέψει στους αντιπάλους να εκμεταλλευτούν εκείνοι το εύκαιρον και το έγκαιρον της περίστασης.
Εξηγούμαι. Ο άλλοτε προοδευτικός κόσμος του ΠΑΣΟΚ δεν βρίσκεται πλέον εκεί. Αν δεν ψηφίζει ΣΥΡΙΖΑ, καταγράφεται στους αναποφάσιστους των δημοσκοπήσεων. Είναι άνθρωποι βαθύτατα απογοητευμένοι από το καταρρέον πολιτικό σύστημα, οι οποίοι αναζητούν ριζοσπαστικές λύσεις. Η ριζοσπαστικοποίηση όμως δεν είναι αυτονοήτως αριστερή και προοδευτική. Μπορεί να οδηγεί και στην Άκρα Δεξιά. Εδώ εντοπίζεται το έγκαιρον της στρατηγικής του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος πρέπει να αποτελέσει συγχρόνως τον φορέα της ριζοσπαστικής πολιτικής, αλλά και της πολιτικής των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων: αποκατάσταση της κατώτατης σύνταξης και του κατώτατου μισθού, επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων, αναβάθμιση του κοινοβουλίου, στήριξη του κράτους δικαίου, αναδιοργάνωση του κοινωνικού κράτους και, πρωτίστως, φορολογική μεταρρύθμιση προς την κατεύθυνση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να διατηρήσει τα ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά της σοσιαλιστικής προοπτικής, αλλά και να αποτελέσει πρόμαχο της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των συντακτικών αρχών της δημοκρατικής πολιτείας. Πιθανή απαλοιφή των ριζοσπαστικών του χαρακτηριστικών ενδέχεται να οδηγήσει αυτό το τμήμα της κοινωνίας προς αντιδημοκρατικές, ακροδεξιές επιλογές. Πιθανή απόκλιση από την υπεράσπιση της δημοκρατίας και του συνταγματισμού, που απειλούνται από την πολιτική του Μνημονίου, θα δικαιώσει την επίκληση της «έκτακτης ανάγκης», διά της οποίας η κυβέρνηση υποβαθμίζει το Κοινοβούλιο και παρακάμπτει το Σύνταγμα. Για το Μνημόνιο, η δημοκρατία αποτελεί πρόσκομμα, που πρέπει να παρακαμφθεί. Για μεγάλο μέρος, όμως, της κοινωνίας δεν είναι προτεραιότητα η προάσπιση της δημοκρατίας, αλλά η επιβίωση. Αυτό είναι το εύκαιρον της περίστασης για τον ΣΥΡΙΖΑ: πρέπει να οργανώσει τη μάχη για την επιβίωση του λαού, όπως το ΕΑΜ οργάνωσε την καθημερινότητα των ανθρώπων. Για μεγάλο μέρος της κοινωνίας, ο στόχος είναι ο ίδιος: η αντιμετώπιση της πείνας και της εξαθλίωσης. Δεν είναι ίδια η κατάσταση. Θα πρέπει όμως να διακριβώσουμε την αναλογική ομοιότητα των περιστάσεων, για να εντοπίσουμε την εγκαιρίαν του εγχειρήματος.
«Κατάσταση έκτακτης ανάγκης», αυτοί. Λαϊκή κυριαρχία, εμείς: «Εμείς, ο λαός!»
Εάν ισχύουν τα ανωτέρω, τότε το έγκαιρον της περίστασης, για τον ΣΥΡΙΖΑ, είναι τώρα. Λίγο πριν, ήταν νωρίς. Πιο μετά, θα είναι αργά. Θα είναι ίσως αργά και για την κοινωνία και για τη Δημοκρατία, καθώς μπορεί να έχει συντελεσθεί η ριζοσπαστικοποίηση μεγάλου μέρους της εξαθλιούμενης μεσαίας τάξης προς την Άκρα Δεξιά. Εάν, πράγματι, αυτή είναι η εγκαιρία της περιστάσεως για τον ΣΥΡΙΖΑ, τότε αυτός, διά του προέδρου του, θα πρέπει να ζητήσει εκλογές, αλλά και να ορίσει ο ίδιος το πρόβλημα. Να αναλάβει αυτός και να διατηρήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων, και όχι η πατριδοκάπηλη και υποτελής στο Μνημόνιο κυβερνώσα Δεξιά, η συμφυρόμενη με την Άκρα Δεξιά.
Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να ορίσει το πρόβλημα των εκλογών, ώστε να αξιώσει οι υπόλοιποι να τοποθετηθούν επ’ αυτού. Η προτεινόμενη λύση δεν μπορεί παρά να ενέχει διακινδύνευση. Η διακινδύνευση μπορεί και να αναδείξει την προοπτική της ανόρθωσης της κοινωνίας. Η υποταγή στο Μνημόνιο ενέχει διακινδύνευση για τους πολλούς, εξασφάλιση για τους σύγχρονους μαυραγορίτες, αναπόδραστη κατάρρευση για την κοινωνία και τη δημοκρατία. Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να διαπραγματευτεί με τη δική του πλήρη πρόταση, με ένα δικό του «μνημόνιο» που δεν θα διασώζει τις τράπεζες σε βάρος της κοινωνίας, ούτε τους κερδοσκόπους, διαπλεκόμενους, φοροφυγάδες επιχειρηματίες-καναλάρχες και ενοικιαστές εργαζομένων, δηλαδή ανθρώπων. Αυτό επέτρεψαν οι κυβερνήσεις των Μνημονίων: επέτρεψαν σε εργοδότες να νοικιάζουν ανθρώπους. Ποια δημοκρατία μπορεί να το ανέχεται αυτό και να παραμένει δημοκρατία;
Οι εκλογές θα κρίνουν αν θα προκύψει ανορθολογική και πατριδοκτόνος υποταγή στο Μνημόνιο, με συνέπεια την κατάρρευση της κοινωνίας και της δημοκρατίας, ή ανόρθωση της κοινωνίας, επιβίωση του λαού και διασφάλιση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και της λαϊκής κυριαρχίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει, τώρα, να ζητήσει να εκφραστεί η λαϊκή βούληση, για να αποφασίσει ο λαός για την τύχη τη δική του και της πατρίδας. Η λαϊκή κυριαρχία είναι πυρήνας και του δημοκρατικού πατριωτισμού και της δημοκρατικής-σοσιαλιστικής προοπτικής που καθορίζουν την ταυτότητά μας. Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να αναδειχθεί πρόμαχος της δημοκρατίας, της επιβίωσης του λαού και της λαϊκής κυριαρχίας, τώρα. Θα πρέπει να αναπροσδιορίσει τον χώρο του γενικού συμφέροντος. Πιο μετά, ίσως να είναι αργά για τη λαϊκή βούληση, επειδή ο εξαθλιωμένος λαός μπορεί, άβουλος, να εγκαταλειφθεί στο ερεβώδες κενό που θα αφήσει η κατάρρευση της δημοκρατίας και των δικαιοκρατικών αρχών. Τώρα, που το φίδι βγήκε από το αυγό του και περιφέρεται στις γειτονιές, ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να εξασφαλίσει ότι η επιβίωση του λαού, οι δικαιωματοκρατικές αξίες και η δημοκρατία θα πρέπει να επιδιώκονται και να διασφαλίζονται ταυτόχρονα. Αλλιώς, θα τα χάσουμε και τα τρία. Αυτή θα είναι η ασύγγνωστη ακαιρία της στρατηγικής μας.
Το αμερικανικό Σύνταγμα του 1787 άρχιζε με μια φράση δηλωτική του συντακτικού υποκειμένου, που ασκεί την εξουσία του και εκφράζει την κυριαρχική του βούληση, κατά τον συνταγματικό καθορισμό του πολιτεύματος: «Εμείς, ο λαός…». Αυτό πρέπει να κάνει, τώρα, ο ΣΥΡΙΖΑ: Να μας καλέσει να πούμε και πάλι τη φράση που διατρανώνει την αξία του δημοκρατικού αυτοκαθορισμού του λαού, του φορέα της κυριαρχίας. Πρέπει να μας καλέσει, όπως είχε κάνει ο κατεξοχήν φορέας του δημοκρατικού πατριωτισμού, το ΕΑΜ, να αναφωνήσουμε και πάλι: «Εμείς, ο λαός!».
Ο Στέφανος Δημητρίου διδάσκει πολιτική φιλοσοφία στον Τομέα Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου