Στις πρόσφατες ομιλίες του και στις δημόσιες δηλώσεις του ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ υπερχρησιμοποιεί μια παλιά πολιτική τακτική του. Επιστρατεύει μια ιδιότυπη χρήση της γλώσσας για να εμποδίσει τον ακροατή του να αποδώσει ένα νόημα στα λεγόμενά του. Μια τακτική στην οποία αποδίδουν εύσημα ρητορείας οι θαυμαστές του, κύριο στοιχείο της οποίας είναι ο πληθωρικός και ταυτόχρονα συμφυρματικός λόγος. Ένας λόγος, ο οποίος δημιουργεί νοηματική ασάφεια που επιτρέπει πολλαπλές και συχνά αντιφατικές ερμηνείες στα λεγόμενά του.
Από μια επιμελή ανάγνωση των ομιλιών και των δηλώσεων του κ. Βενιζέλου ο αναγνώστης θα συμπεράνει ότι ο ομιλητής είναι και υπέρ του Μνημονίου αλλά κατά των επιπτώσεών του, συμφωνεί με τα μέτρα λιτότητας αλλά και διαφωνεί με την εφαρμογή τους, στηρίζει την κυβέρνηση αλλά δεν υποστηρίζει τις επιλογές της, και ναι και όχι, αλλά ούτε ναι ούτε όχι για κάθε επίμαχο ζήτημα.
Ο πληθωρικός πολιτικός λόγος επιδιώκει την καταστροφή του νοήματος και το πετυχαίνει
χρησιμοποιώντας περισσότερες λέξεις από όσες είναι αναγκαίες για τη δημιουργία νοημάτων, πληθώρα επιθετικών προσδιορισμών και επιρρημάτων, συνεχείς περιφράσεις, ρητορικές επαναλήψεις, λέξεις ασυνήθιστες ανάμικτα με λαϊκότροπες εκφράσεις, μεγάλες προτάσεις με σύνθετη συντακτική δομή. Έτσι οι λέξεις χάνουν πια την ακριβή σημασία τους και αποκτούν μια εννοιολογική ασάφεια, ενώ οι φράσεις που συνθέτουν οι λέξεις αυτές γίνονται νοηματικά α-κατανόητες, αμφιλεγόμενες ή δυσνόητες. «Μια επίμονη, υστερική πολιτική σκευωρία... κατεδαφίστηκε πριν φτάσει στη Βουλή, αλλά και μέσα στη Βουλή, γιατί η αλήθεια αντέκρουσε όλο αυτό που είχε στηθεί». Αυτή η μεγαλοστομία του πληθωρικού λόγου επιδιώκει να παγιδεύει συναισθηματικά και να δεσμεύει ηθικά τον ακροατή μέσα από συνεχείς ηθικές διακηρύξεις και αλλεπάλληλες επικλήσεις αξιών, συχνά ταυτολογικές, εμποδίζοντάς τον να διακρίνει τις πληροφορίες από τις απόψεις, τα λογικά επιχειρήματα από τις αυταπόδεικτες παραδοχές, και να συνειδητοποιήσει την απουσία νοήματος στα λεγόμενα του ομιλητή. Ως αποτέλεσμα, στη θέση του λογικού επιχειρήματος απομένουν ασαφείς φράσεις, οι οποίες αντιπαραθέτουν το καλό με το κακό και ανάγουν την έτσι ορισμένη αντιπαράθεση σε ζήτημα απέναντι στο οποίο οφείλουν όλοι να τοποθετηθούν, όχι με λογικούς, ούτε με πολιτικούς, αλλά με συναισθηματικούς και ηθικούς όρους.
Τον πληθωρικό λόγο του κ. Βενιζέλου συνοδεύει ένας συμφυρματικός λόγος, ένας λόγος δηλαδή ο οποίος συνθέτει διατυπώσεις γλωσσικά ή νοηματικά αθέμιτες, που εμποδίζουν την αποσαφήνιση των νοημάτων. Συνδέει μεταξύ τους έννοιες οι οποίες αλληλο-αναιρούνται νοηματικά ή αλληλο-αποκλείονται λογικά. Χρησιμοποιεί ως συνώνυμα λέξεις με παρεμφερείς ή και άσχετες μεταξύ τους σημασίες και, για να συγκαλύψει την απουσία πληροφοριών και την παρουσία λογικών αντιφάσεων, πραγματοποιεί νοηματικά άλματα από ένα πλαίσιο σε άλλο. «Είναι πάρα πολλοί αυτοί που αρέσκονται στο να καλλιεργούν (...) όχι αυτό που λέγεται βία, αλλά βιαιότητα στην κοινωνία». Ο λόγος αυτός, καταστρέφοντας το νόημα των λεκτικών εκφράσεων που διατυπώνει, εμποδίζει τον ακροατή να αναρωτηθεί για την ορθότητα των επιχειρημάτων ή για την ακρίβεια των πληροφοριών και προστατεύει τον ομιλητή από την κριτική αντιμετώπιση και την αμφισβήτηση των λεγομένων του. Παράλληλα, με εκφράσεις που λειτουργούν επιθετικά, εμπλουτισμένες με επιστημονικοφανές λεξιλόγιο, λαϊκίστικους χαρακτηρισμούς και ηθικούς αφορισμούς, απαξιώνεται προκαταβολικά και απαγορεύεται έμμεσα κάθε ενδεχόμενη αντίρρηση.
Αυτή η «ρητορεία» του κ. Βενιζέλου στοχεύει πρωτίστως τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Ομάδας και τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, παρά το γεγονός ότι φαινομενικά απευθύνεται στον ΣΥΡΙΖΑ. Την ηγεσία του κόμματός του θέλει να διασφαλίσει ο ίδιος, τα κανάλια και οι εφημερίδες που αγωνιούν γι’ αυτό. Το πρόβλημα είναι ότι μέσα από την εσκεμμένη και συστηματική καταστροφή του νοήματος των λεγομένων του μπορεί να διασφαλίζει τη θέση του, αλλά καταστρέφει τον πολιτικό λόγο. Και η καταστροφή του πολιτικού λόγου βλάπτει σοβαρά τη δημοκρατία.
* Ο Δ. Χασάπης διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
http://www.avgi.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου