Μέλος του αργεντίνικου Σοσιαλιστικού Κόμματος της Εθνικής Αριστεράς (PSIN) μέχρι το 1969 που ο Ερικ Χομπσμπάουμ υποστήριξε την είσοδό του στην Οξφόρδη, ο Λακλάου, επηρεασμένος από τον μαρξισμό του Αλτουσέρ, έχει επικεντρώσει το έργο του σε θέματα όπως η γκραμσιανή έννοια της «ηγεμονίας», ο ρόλος του κράτους και οι νέες πολιτικές ταυτότητες. Στη συνέντευξή του ο καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας τάσσεται υπέρ της πάλης για τον εκδημοκρατισμό των ευρωπαϊκών θεσμών, ενώ στο πολιτικό πεδίο θεωρεί απαραίτητη την ύπαρξη κομμάτων. «Δύσκολη η αναβίωση της Σοσιαλδημοκρατίας, διότι συμμετείχε στις πολιτικές που εφαρμόζονται σήμερα»
• Η οργή φουντώνει για ένα πολιτικό σύστημα που διασώζει τις τράπεζες με απίστευτα ποσά δημόσιου χρήματος, αλλά «σπαταλά» το μέλλον των νέων. Πώς μπορεί αυτή η οργή να μετατραπεί σε ελπίδα και πολιτική δράση;
Κατά πρώτον, νομίζω ότι οι πολιτικές της προσαρμογής αποτυγχάνουν παντού. Οδηγούν τις χώρες του Νότου σ” ένα αδιέξοδο, μπροστά στο οποίο βρισκόμαστε τώρα. Αυτές οι πολιτικές με κανέναν τρόπο δεν οδηγούν σε τόνωση της ανάπτυξης, αλλά, αντίθετα, θέλουν να πείσουν τους ανθρώπους ότι δεν υπάρχει καμία εναλλακτική λύση. Ωστόσο, υπάρχουν εναλλακτικές οικονομικές πολιτικές. Τις προτείνουν οικονομολόγοι όπως ο Ζ. Στίγκλιτς και ο Π. Κρούγκμαν και σε κάποιες χώρες της Λατινικής Αμερικής έχουν εγκαταλείψει τις πολιτικές αυστηρού δημοσιονομικού ελέγχου. Ετσι, περνούν την κρίση με σχετικά λιγότερο επώδυνο τρόπο. Φυσικά, ορισμένες από τις συνέπειες της κρίσης υφίστανται, αλλά το θέμα είναι πώς θα υπάρξει μια ελάφρυνση αυτών των συνεπειών. Στην Ευρώπη, αντιθέτως, εφαρμόζουν μια πολιτική που δεν οδηγεί πουθενά.
• Πώς μπορούν όμως οι λαοί να αντιμετωπίσουν αυτές τις πολιτικές, να οργανωθούν και να τις αλλάξουν;
Ενα πρόβλημα που εντοπίζω εγώ στις λαϊκές διαμαρτυρίες που προκαλούνται απ” αυτές τις πολιτικές είναι το γεγονός ότι τους λείπει ο πολιτικός προσανατολισμός. Είναι χωρίς πολιτική στόχευση. Οι Αγανακτισμένοι στην Ισπανία, για παράδειγμα, αντέδρασαν, αλλά εάν αυτή η αντίδραση δεν μεταφραστεί σε μια πολιτική εναλλακτική λύση, θα διαλυθεί πολύ γρήγορα. Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένα θετικά σημάδια, για παράδειγμα στην Ελλάδα, όπου έχετε ένα κίνημα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό το κίνημα υποστηρίζει φυσικά τις μαζικές κινητοποιήσεις, αλλά ταυτόχρονα κατεβαίνει στις εκλογές ως κόμμα. Και αυτό γιατί κάθε εναλλακτική πολιτική οφείλει να «πατά» στην οριζόντια διάσταση της κοινωνικής διαμαρτυρίας και την ίδια στιγμή στην κάθετη διάσταση της αναμόρφωσης του κράτους. Θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε πρώτη γραμμή της αυτονομίας και δεύτερη γραμμή της ηγεμονίας. Υπάρχουν σημάδια σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες ότι θα ακολουθήσουν τον ελληνικό δρόμο, όπως για παράδειγμα ο Ζαν-Λικ Μελανσόν με το Κόμμα της Αριστεράς στη Γαλλία ή το Die Linke στη Γερμανία.
• Βλέπουμε να ασκείται μεγάλη κριτική στον καπιταλισμό και τις διαστροφές του, αλλά να διεξάγεται ελάχιστη συζήτηση για το πώς θα είναι ένας μετακαπιταλιστικός κόσμος. Εσείς πώς νομίζετε ότι θα είναι ένας τέτοιος κόσμος;
Δεν θα μιλούσα για «μετακαπιταλιστικό κόσμο». Μάλλον θα μιλούσα για έναν κόσμο στον οποίο ο μηχανισμός της αγοράς και ο έλεγχος του κράτους θα συνδυάζονται. Δεν βρισκόμαστε πια στην εποχή στην οποία υποτίθεται ότι η ολική κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής αποτελεί την εναλλακτική λύση. Στη Λατινική Αμερική, στην οποία αναφέρθηκα νωρίτερα, έχουμε πολιτικές όπως αυτές που ακολουθούν οι κυβερνήσεις σε Βενεζουέλα, Ισημερινό και Αργεντινή, οι οποίες προσπάθησαν να εισαγάγουν μια ισχυρή κρατική ρύθμιση, αλλά την ίδια στιγμή δεν επιχείρησαν να καταργήσουν τους μηχανισμούς της αγοράς.
• Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες βλέπουμε την άνοδο του ακροδεξιού λαϊκισμού, σε συνδυασμό με έναν ακόμα και φασιστικό και ρατσιστικό εξτρεμισμό, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα με τη Χρυσή Αυγή. Πώς μπορούμε να τον αντιμετωπίσουμε;
Δεν πρόκειται για νέο φαινόμενο. Οποτε υπάρχει αποτυχία των πολιτικών του κέντρου, έχουμε μια ανάπτυξη αντιδράσεων τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά. Στη Γαλλία έχουμε τη Μαρί Λεπέν και τον Μελανσόν, στην Ελλάδα έχουμε τη Χρυσή Αυγή και τον ΣΥΡΙΖΑ. Σε ορισμένες χώρες έχουμε διαμαρτυρίες από την Ακροδεξιά. Υπάρχουν πολλά ιστορικά προηγούμενα, όπως για παράδειγμα η κρίση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης στα τέλη του 1920 και αρχές του 1930. Οι σοσιαλδημοκράτες έχαναν διαρκώς έδαφος και αυτοί που κέρδιζαν πολιτικά και εκλογικά ήταν από τη μία οι ναζί και από την άλλη το Κομμουνιστικό Κόμμα. Ετσι, δεν εκπλήσσομαι καθόλου απ” αυτές τις εξελίξεις. Στην Ελλάδα υπάρχουν κάποιες ομοιότητες με τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, αλλά το αποτέλεσμα δεν νομίζω ότι θα είναι η νίκη του νεοναζιστικού κινήματος.
• Κάποιοι στην Ελλάδα καταβάλλουν προσπάθεια αναβίωσης της Σοσιαλδημοκρατίας ως αντίβαρου στην άνοδο της Αριστεράς και της Ακροδεξιάς. Ομως η Σοσιαλδημοκρατία εδώ έχει συμμετάσχει στις κυβερνήσεις που μας οδήγησαν στα σημερινά αδιέξοδα. Πώς βλέπετε μια τέτοια προσπάθεια;
Δεν θα είναι εύκολο να πετύχουν κάτι τέτοιο. Οπως είπατε, οι σοσιαλδημοκράτες είναι μέρος αυτών όλων των πολιτικών που εφαρμόζονται και τώρα. Ενα από τα δράματα της Ευρώπης είναι ότι στο επίπεδο της βαθιάς πολιτικής δεν έχουμε κάποια εναλλακτική είτε της Αριστεράς είτε της Δεξιάς. Οι μονεταριστικές πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού υιοθετούνται κυρίως από τους φιλελεύθερους συντηρητικούς και τους σοσιαλδημοκράτες.
• «Το δίλημμα της σύγχρονης πολιτικής είναι το πώς θα δημιουργήσει μια ενότητα μέσα από την ποικιλομορφία. Αυτή είναι η πολιτική πρόκληση που αντιμετωπίζουμε σήμερα». Μπορείτε να μας εξηγήσετε αυτή τη δήλωσή σας;
Εάν μελετήσετε την ιστορία του μαρξισμού, θα δείτε ότι η παραδοσιακή μαρξιστική πολιτική ήταν μια πολιτική που στόχευε στην ποικιλομορφία, στη συνάρθρωση της ποικιλομορφίας και στην ενότητα. Αυτό σημαίνει ότι η κύρια κοινωνιολογική θέση του μαρξισμού ήταν ότι θα υπάρξει μια αυξανόμενη απλοποίηση της κοινωνικής δομής υπό τον καπιταλισμό ως αποτέλεσμα της δομικής εξαφάνισης των μεσαίων τάξεων και της αγροτιάς. Ετσι, στο τελικό στάδιο θα υπήρχε μια σύγκρουση μεταξύ μιας ομογενοποιημένης προλεταριακής τάξης και της καπιταλιστικής μπουρζουαζίας. Η Ιστορία λοιπόν δεν πήρε αυτή την κατεύθυνση, αντίθετα έχουμε μια αυξανόμενη ποικιλομορφία και ετερογένεια των κοινωνικών πρωταγωνιστών και διάχυση νέων σημείων ανταγωνισμού, νέες κοινωνικές ταυτότητες. Το αποτέλεσμα είναι ότι η στιγμή της συνάρθρωσης, αυτό που ο Γκράμσι ονομάζει «ηγεμονία», γίνεται όλο και πιο κεντρική σε κάθε είδους λαϊκή πολιτική.
• Η Ευρώπη βρίσκεται στα χέρια των ελίτ του πλούτου και των τεχνοκρατών, οι οποίοι διαμορφώνουν τις τύχες των πολιτών της Ευρώπης, εάν είναι αναγκαίο και ενάντια στη θέλησή τους. Πώς μπορούμε να οικοδομήσουμε ένα διαφορετικό μοντέλο και να αναπτύξουμε μια κουλτούρα «από τη βάση προς την κορυφή»;
Μια τέτοια πολιτική αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα: από τη μια είναι σημαντικό να προσδώσουμε μεγαλύτερη κεντρικότητα στην τοπική εξουσία. Από την άλλη είναι αναγκαίο στην κορυφή του κράτους να αναμορφώσουμε τους θεσμούς. Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι οι θεσμοί δεν είναι ποτέ ουδέτεροι. Αποτελούν την αποκρυστάλλωση του συσχετισμού δυνάμεων ανάμεσα σε διάφορες ομάδες. Ετσι, οποιαδήποτε προσπάθεια εναλλακτικής πολιτικής συνεπάγεται το καθήκον αναμόρφωσης του κράτους από τα κάτω προς τα πάνω. Δείτε, για παράδειγμα, τη Βενεζουέλα. Εκεί, στο επίπεδο του απλού κόσμου, είχαν δημιουργηθεί θεσμοί της κοινωνίας της πολιτών. Από την άλλη, υπήρξε μια προσπάθεια αναμόρφωσης του κράτους. Ετσι, η διαδικασία που ανέφερα παραπάνω ως «ενότητα ανάμεσα στην αυτονομία και στην ηγεμονία» είναι αυτή που μπορεί να αποδώσει πολιτικές λύσεις. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Ποιος είναι
Γεννήθηκε στην Αργεντινή το 1935 και αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Μπουένος Αϊρες το 1964. Από το 1986 διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Εσεξ, όπου για πολλά χρόνια διευθύνει το μεταπτυχιακό πρόγραμμα πάνω στην «Ιδεολογία και ανάλυση του Λόγου». Θεωρείται από τους σημαντικότερους θεωρητικούς της μεταμαρξιστικής σκέψης. Το βιβλίο «Ηγεμονία και σοσιαλιστική στρατηγική» που έχει συγγράψει με τη Σαντάλ Μουφ θεωρείται πλέον κλασικό. Στα ελληνικά κυκλοφορεί το έργο του «Για την επανάσταση της εποχής μας» (εκδόσεις Νήσος, 1997).
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου