Τι θα μπορούσε να είναι αυτό το αίσθημα του κοινού που λείπει σήμερα από τα Πανεπιστήμια; Ίσως ο νεανικός δημοκρατικός ιδεαλισμός, που σε άλλες εποχές υπήρξε η βάση για τα γεγονότα της Νομικής και του Πολυτεχνείου, το κίνημα ενάντια στον (ψηφισμένο) νόμο 815 και τις πολύτιμες “αναλαμπές” της δεκαετίας του ΄90, που κράτησαν ένα κρίσιμο τμήμα της ελληνικής νεολαίας μακριά από το νεοσυντηρητισμό
Των Σπύρου Τζώρτζη και Κρινιώς Παππά
Οι πρώτες μέρες της νέας ακαδημαϊκής χρονιάς πιθανώς να μας παρέχουν μία γρήγορη δημοσιογραφική προσέγγιση όσων συμβαίνουν στο δημόσιο πανεπιστήμιο. Eλάχιστα μπορούν να μας πουν, όμως, από μόνες τους για τις σημερινές συνθήκες στην εκπαίδευση και την (μη) παραγωγή πολιτικής. Για να μιλήσουμε λοιπόν σήμερα σοβαρά για το δημόσιο πανεπιστήμιο, θα χρειαστεί να πιάσουμε το νήμα από νωρίτερα, από την την πορεία ενός (νέου) παιδιού από το (νέο) λύκειο στο (νέο) πανεπιστήμιο.
Η κατάσταση στα σχολεία είναι από μόνη της δύσκολη. Η καθημερινότητα των μαθητών καθρίζεται από την ανάγκη της οικονομικής επιβίωσης, κι αυτή η τελευταία αποτελεί τι κύριο κριτήριο λήψης των αποφάσεων. Οι ίδιες οι σχολικές μονάδες ζορίζονται ακόμα και να λειτουργήσουν, τα πράγματα στο σπίτι είναι πιο δύσκολα από ποτέ, ενώ η αναζήτηση επαγγελματικής προοπτικής φαντάζει με κυνήγι μαύρης γάτας σε σκοτεινό δωμάτιο, ακόμα κι αν δεν συμπεριλάβουμε στην εξίσωση διάφορα νεοφιλελεύθερα προτάγματα όπως η ταξική (και βλακώδης) βάση του 10. Η δε μετάβαση από το Λύκειο στο Πανεπιστήμιο γίνεται συνήθως χωρίς έμπνευση ή ενθουσιασμό, παρά μόνο ως άλλο ένα ενδιάμεσο στάδιο στην πορεία προς το αδιευκρίνιστο μετά. Ακόμα και αν η σχολή εισαγωγής ήταν η πρώτη επιλογή του επιτυχόντα, η χαρά του έχει κάθε λόγο να είναι περιοσμένη: κομμένα μαθήματα και εργαστήρια, άδειες γραμματείες, προβληματικές βιβλιοθήκες. Και διάχυτη, παντού, η αντίληψη που θέλει το Πανεπιστήμιο χώρο απόκτησης γνώσης προς κατανάλωση: μια πολύ ακριβή υπηρεσία, ειδικά για τα παιδιά της επαρχίας, ένα επαγγελματικό σεμινάριο διαρκείας στην καλύτερη, και στη χειρότερη, μια κυνοδρομία. Rat race, για τους αγγλόφωνους.
Το σημείο στο οποίο αξίζει να εστιάσουμε περισσότερο, όμως, είναι η απουσία της έννοιας της κοινότητας. Το «κοινό» της επικοινωνίας και της δικτύωσης των φοιτητών μάλλον δεν είναι οι διαθέσεις και οι επιλογές τους για τον κοινωνικό τους χώρο, και μάλλον ούτε καν οι ανάγκες τους και οι σκέψεις τους για το επιστημονικό τους αντικείμενο. Συνήθως είναι το job description των ημι-επαγγελματιών συμφοιτητών της ΠΑΣΠ και της ΔΑΠ σε όλη την Ελλάδα. Η ανησυχία για το τι παίζει με τη σχολή, ή τέλος πάντων για το τι στον άνεμο διδασκόμαστε σε αυτές τις αίθουσες, έχει αναβληθεί για όταν τα πράγματα θα είναι κάπως πιο ήρεμα, ή για όταν τέλος πάντων θα έχουμε ξεμπερδέψει με όλα τα ακρωνυμικά διαβατήρια που χρειαζόμαστε για να βρούμε δουλειά στο εξωτερικό: GMAT, GRE, TOIFEL κ.ο.κ.
Ενώ, λοιπόν, υπάρχει ακόμα (;) η εντύπωση ότι τα Πανεπιστήμια είναι το λίκνο των κοινωνικών αγώνων, η υπόθεση αυτή δεν επαληθεύεται από πουθενά. Μπορεί η δεκαετία του ΄90 να έχει να μας επιδείξει σημαντικές μαζικές φοιτητικές, αλλά κυρίως μαθητικές κινητοποιήσεις (το αιματοβαμμένο ’91, το κίνημα ενάντια στη μεταρρύθμιση Αρσένη του ’98-’99), όμως η ίδια περίοδος σηματοδοτεί και το τέλος της ανατρεπτικής διάθεσης στα σχολεία και τα Πανεπιστήμια, με λαμπρές εξαιρέσεις το κίνημα ενάντια στο Άρθρο 16 και την εξέγερη του Δεκέμβρη του 2008. Ό,τι άλλο συμβαίνει, συμβαίνει εκτός.
Σήμερα, τα δύο μεγαλύτερα ακαδημαϊκά εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας έχουν πρακτικά αναστείλει τη λειτουργία τους, και το φοιτητικό κίνημα είναι ουσιαστικά ανύπαρκτο. Καθώς δε, όπως προείπαμε, αίσθημα της κοινότητας μεταξύ των φοιτητών κάθε άλλο παρά υπάρχει και δρα, όλος ο συντονισμός των δράσεων με τους δοκιμαζόμενους διοικητικούς επιχειρήθηκε αναγκαστικά να γίνει από το μηδέν.
Τι θα μπορούσε όμως να ήταν αυτό το αίσθημα του κοινού; Ίσως ο νεανικός δημοκρατικός ιδεαλισμός, που σε άλλες εποχές υπήρξε η βάση για τα γεγονότα της Νομικής και του Πολυτεχνείου, το κίνημα ενάντια στον (ψηφισμένο) νόμο 815 και τις πολύτιμες “αναλαμπές” της δεκαετίας του ΄90 που προαναφέραμε.
Οι αγώνες για το μερικό και το ειδικό, ακόμα κι όταν αυτό δεν είναι τίποτα λιγότερο από το δικαίωμα στη μόρφωση, έχουν σήμερα περιορισμένες δυνατότητες νίκης, όταν κάθε κίνηση της κυβέρνησης είναι μέρος ενός ολόκληρου σχεδίου για την κοινωνία και τη δημοκρατία όπως το Μνημόνιο. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, είναι και απολύτως απαραίτητοι απέναντι σε αυτό το σχέδιο. Όχι για “συμβολικούς” λόγους. Αλλά ως αφορμές, ως αφετηρίες, ως πηγές έμπνευσης, και ως βάση για την υπεράσπιση της δημοκρατίας, σήμερα που, καταφανώς, δεν στέκεται και πολύ καλά στα πόδια της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου