Του Ανδρέα Καρίτζη
Η σημερινή σύντομη παρέμβασή μου βασίζεται στην υπόθεση ότι οι σύγχρονες κοινωνίες βρίσκονται μπροστά σε μια βαθειά κρίση φυσιογνωμίας και συνακόλουθα μπροστά σε μια διαδικασία ριζικής αναδόμησης και μετασχηματισμού. Σύμφωνα με αυτή την υπόθεση οι σύγχρονες κοινωνίες δεν αποτελούν πλέον συνεκτικά σύνολα θεσμών και πρακτικών που αναπαράγονται με σχετική σταθερότητα στον χρόνο. Σε μια τέτοια προσέγγιση όπου δίδεται έμφαση στα συνεκτικά χαρακτηριστικά των καπιταλιστικών κοινωνίων – τυπικής μαρξικής προέλευσης – το κράτος και η αστυνομία παίζουν κρίσιμο ρόλο στην αναπαραγωγή της κυριαρχίας των οικονομικών ελίτ και των νόμων του κεφαλαίου συμβάλοντας στη σχετική σταθερότητα της κοινωνικής πραγματικότητας. Πολλοί λόγοι συνηγορούν στο ότι είναι γόνιμη μια οπτική που – χωρίς να αντιπαρατίθεται στην παραπάνω τυπική μαρξική προσέγγιση – δίνει έμφαση στα δυναμικά μετασχηματιστικά χαρακτηριστικά της περιόδου που έχουμε εισέλθει αναφορικά με τη φυσιογνωμία της σύγχρονης κοινωνίας. Με άλλα λόγια, το ερώτημα δεν είναι πώς το κράτος και η αστυνομία συμβάλουν στη διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης αλλά το τι ρόλο παίζουν στη ριζική αναδόμησή της. Σύμφωνα με αυτή την υπόθεση λοιπόν οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν εισέλθει σε μια περίοδο βαθειάς αναδόμησης της φυσιογνωμίας τους. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αναφερθούμε σε αυτή τη διαδικασία σε εξέλιξη. Ένας τρόπος είναι η επικέντρωση στη ριζική διάσταση και συγκρουσιακή σχέση της δημοκρατίας και της λογικής του κεφαλαίου, του ίδιου του καπιταλισμού ως τρόπου οργάνωσης των θεσμών και των κοινωνικών πρακτικών. Πράγματι σήμερα, ολοένα και περισσότεροι/ες με διαφορετικές θεωρητικές αφετηρίες και ιδεολογικές καταγωγές διαπιστώνουν ότι η νεοφιλελεύθερη στρατηγική δεν είναι μια οικονομική πολιτική. Η στρατηγική των ελίτ είναι πολύ πιο φιλόδοξη και συνολική. Επιχειρεί να αλλάξει ριζικά τη φυσιογνωμία των σύγχρονων κοινωνιών ακυρώνοντας στοιχειώδεις δημοκρατικές λειτουργίες, αλλοιώνοντας το κράτος δικαίου και εμπεδώνοντας την αναξιοπρεπή ζωή ως κανονικότητα. Πρόκειται για μια γιγαντιαία επιχείρηση απόρριψης / αποκλεισμού της πλειοψηφίας της κοινωνίας με την έννοια της συμμετοχής στην παραγωγή, του λόγου σε κρίσιμες αποφάσεις και της πρόσβασης σε βασικά αγαθά και ελευθερίες. Η νεοφιλελεύθερη στρατηγική επομένως συνιστά μια ιστορικής εμβέλειας επιχείρηση υπέρβασης της επισφαλούς μεταπολεμικής συνύπαρξης δημοκρατικών διαδικασιών και της λογικής του κεφαλαίου, του ανταγωνισμού και του κέρδους. Είναι προφανές ότι το κράτος αποτελεί έναν νευραλγικό τόπο ριζικών μετασχηματισμών στην κατεύθυνση εμπέδωσης μιας νέας φυσιογνωμίας για τις σύγχρονες κοινωνίες. Ο νεοφιλελευθερισμός δεν επιδιώκει την απόσυρση του κράτους για την επέκταση των χώρων καπιταλιστικής συσσώρευσης, αλλά τον μετασχηματισμό των κρατικών ενεργειών καθιστώντας το κράτος το ίδιο μια σφαίρα δραστηριοτήτων η οποία διέπεται από τους κανόνες του ανταγωνισμού και υπόκειται σε παρόμοια κριτήρια αποτελεσματικότητας όπως αυτά των ιδιωτικών επιχειρήσεωνi. Το κράτος δεν θα κρίνεται πλέον από την ικανότητά του να διασφαλίζει την κυριαρχία σε μια περιοχή, σύμφωνα με την καθιερωμένη δυτική αντίληψη περί εθνικής καπιταλιστικής κυριαρχίας, αλλά από την προσαρμογή του και τον σεβασμό σε νομικές νόρμες και οικονομικές καλές πρακτικές διακυβέρνησης. Όπως οι μάνατζερς των επιχειρήσεων έχουν υποταχθεί στον έλεγχο των κατόχων χρήματος στο πλαίσιο της πλήρους κυριαρχίας της χρηματιστικής εταιρικής διακυβέρνησης, έτσι και οι κυβερνώντες ενός κράτους έχουν τεθεί υπό τον έλεγχο της διεθνούς χρηματιστικής κοινότητας, σώματα ειδικών και εταιρειών αξιολογόγησης. Γι” αυτό σήμερα έχει επικρατήσει η χρήση της έννοιας “διακυβέρνηση” η οποία αναφέρεται σε αυτό το νέο γενικευμένο υβρίδιο δημόσιων ενεργειών στον τρόπο κατανόησης του κράτους αντί των κατηγοριών του δημοσίου δικαίου που εκκινούν από την έννοια της κυριαρχίας. Το κράτος δεν κατευθύνεται τόσο πολύ στη διασφάλιση της ενσωμάτωσης των διαφορετικών επιπέδων συλλογικής ύπαρξης – προς όφελος της παραδοσιακής καπιταλιστικής κυριαρχίας – όσο στην ευθυγράμμιση των κοινωνιών με τους περιορισμούς και τα κριτήρια ανταγωνισμού στο πλαίσιο του παγκοσμιοποιημένης χρηματιστικοποίησης της οικονομίας. Το κράτος δεν εγκαταλείπει τον ρόλο του στη διαχείριση του πληθυσμού αλλά οι παρεμβάσεις του δεν ανταποκρίνονται στην παραδοσιακή λογική της μεγιστοποίησης της χρησιμότητας/εκμετάλλευσης του πληθυσμού. Η νέα λογική προσεγγίζει τους πληθυσμούς και τα άτομα από μια πιο στενή οπτική συνεισφοράς και κόστους στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Η νεοφιλελεύθερη λογική χτυπάει την επιθανάτια καμπάνα για το καθεστώς συμπερίληψης του ταξικού ανταγωνισμού από τη μεριά του κράτους (κοινωνικό κράτος) όπως αυτό εγκαθιδρύθηκε μετά το τέλος του 2ου παγκοσμίου πολέμου στις φιλελεύθερες καπιταλιστικές δημοκρατίεςii. Έχουμε λοιπόν σοβαρές μεταλλάξεις στην οργανωσιακή διάρθρωση, τις μεθόδους και τα κριτήρια αλλά και στη νοοτροπία στο εσωτερικό του κράτους, πέρα από τις συνήθεις αλλαγές που διαπιστώνουμε. Βασικό αποτέλεσμα είναι η απονέκρωση και η βαθμιαία εξαφάνιση δημοκρατικών διαδικασιών, της έννοιας του δημόσιου συμφέροντος κοκ. Αυτές είναι τάσεις στο εσωτερικό του κράτους που συνάδουν με μια κοινωνία γενικευμένου αποκλεισμού της πλειοψηφίας του πληθυσμού από αποφάσεις, δικαιώματα και ελευθερίες. Όμως το κράτος δεν μεταλλάσεται απλώς, δεν μετασχηματίζεται προς την κατεύθυνση κοινωνιών γενικευμένου αποκλεισμού και πλήρους επικράτησης της απολυταρχίας των αγορών. Είναι και ένας από τους βασικούς βραχίονες ώστε η κοινωνία, ο πληθυσμός, ο καθένας από εμάς να εκπαιδευτεί στη νέα κανονικότητα, να εκπαιδευθεί στην υποταγή, να μετασχηματιστεί σύμφωνα με τα νέα πρότυπα ορθολογικότητας. Αν βασικό στοιχείο στην στρατηγική μετασχηματισμού που βρίσκεται σε εξέλιξη είναι ο αποκλεισμός, η αποστέρηση και η μετατροπή της αναξιοπρεπούς ζωής σε κανονικότητα για εκτεταμένα τμήματα του πληθυσμού, τότε ο ρόλος των κατασταλτικών μηχανισμών αναβαθμίζεται και μετασχηματίζεται. Έχει διαπιστωθεί ότι σε παγκόσμιο επίπεδο η στρατηγική των κατασταλτικών μηχανισμών, της αστυνομίας αλλά και άλλων υπηρεσιών του κράτους – σε στενή συνεργασία με εταιρείες τηλεπικοινωνιών, συστημάτος παρακολούθησης, εταιρειών διαδικτύου κοκ – προσανατολίζεται με σφοδρότητα στην επιβολή της νέας κατάστασης στους πληθυσμούς. Τα παρελκόμενα του κινήματος occupy αναφορικά με τη δράση και τη μεθοδολογία των κατασταλτικών μηχανισμών συνηγορούν ότι πρόκειται για παγκόσμια τάση. Διαθέτοντας νέες τεχνικές και μεθόδους, αλλά και τροποποιώντας τους παραδοσιακούς κατασταλτικούς μηχανισμούς το υπό μετασχηματισμό κράτος έχει εξαπολύσει μια άνευ προηγουμένου επίθεση με την κυριολεκτική χρήση του όρου στους πληθυσμούς. Οι πληθυσμοί δεν πρόκειται χωρίς τριβές και αντιστάσεις να υποταχθούν στη νέα απολυταρχία των αγορών και η συμπεριφορά και λειτουργία των κατασταλτικών μηχανισμών ως στρατοί κατοχής δεν αποτελεί μια υπερβολική και παρεκκλίνουσα επίπτωση της κρίσης αλλά κεντρική μέριμνα για την επιτυχία της στρατηγικής μετασχηματισμού της φυσιογνωμίας των σύγχρονων κοινωνιών. Είναι προφανές ότι κάθε πολιτικό-κοινωνικό εγχείρημα που επιθυμεί να υπερασπιστεί βασικές καταστατικές αρχές του δημοκρατικού πνεύματος της νεωτερικότητας οφείλει να αναχαιτίσει με κάθε μέσο αυτή την εξέλιξη. Οποιαδήποτε κυβέρνηση επιθυμεί να υπερασπιστεί τη δημοκρατία και τις βασικές αξίες μιας ελεύθερης κοινωνίας πρέπει να έρθει σε ρήξη με την ειδική λειτουργία επιβολής και έντασης του αποκλεισμού που έχει ανατεθεί στις δυνάμεις καταστολής. Η κατάργηση ειδικών σωμάτων, η στοχοθεσία, η αρχιτεκτονική και η νοοτροπία των οποίων βασίζεται στην άσκηση ωμής βίας και την κατάλυση κάθε δικαιώματος για την πλειοψηφία του πληθυσμού – η οποία προορίζεται να ζήσει σε αναξιοπρεπείς συνθήκες αποστερούμενη κάθε δικαιώματος – συνιστά όχι το τέλος αλλά την αρχή μιας διαδικασίας πολυεπίπεδης για την βαθμιαία μεταστροφή της πορείας που βρίσκεται σε εξέλιξη. Θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι είναι κεφαλαιώδους σημασίας να κατανοήσουμε ότι η μάχη απέναντι στον μετασχηματισμό του κράτους και των δυνάμεων καταστολής στην κατεύθυνση εγκαθίδρυσης μιας νέας απολυταρχίας δεν θα είναι σημειακή, ως εαν να πρόκειται για μια παρεκκλίνουσα δυσλειτουργία που εύκολα αποκαθίσταται. Απαιτεί μια μονιμότερη στρατηγική, μια μάχη σε πολλά διαφορετικά σημεία στην κοινωνία και τους θεσμούς. Μια μάχη που θα δίνεται σε μικρά και μεγάλα ζητήματα, στο εσωτερικό γραφειοκρατικών μηχανισμών, στο επίπεδο της καθημερινότητας, σε πράγματα που συχνά δεν λαμβάνουν την απαιτούμενη προσοχή. Για να μπορέσουμε να φέρουμε εις πέρας σε πρώτο χρόνο τουλάχιστον κάποια πρώτα βήματα προς μια διαφορετική πορεία απαιτείται αποφασιστικότητα και πίστη ώστε να διατηρείται η ενεργητικότητα που απαιτείται για να δοθούν όλες αυτές οι μάχες. Επίσης απαιτείται από την πρώτη στιγμή να δοθεί η αίσθηση της αποφασιστικότητας με ψυχραιμία αλλά με παρεμβάσεις μέγιστης αποτελεσματικότητας και συμβολικές κινήσεις με σοβαρό και συντεταγμένο τρόπο ώστε να δοθεί το απαιτούμενο σήμα προς όλες τις κατευθύνσεις. Η πίστη και η αποφασιστικότητα μπορεί να αντληθεί από το γεγονός ότι συνιστά πράξη στοιχειώδους αυτοσεβασμού για μια κοινωνία να μην ανέχεται την άσκηση ωμής βίας από τις δυνάμεις καταστολής στους πολίτες, την καταπάτηση του κράτους δικαίου, την αποχαλίνωση της συμπεριφοράς των δυνάμεων καταστολής. Είναι στοιχειώδης πράξη αυτοσεβασμού και όχι ιδιοτροπία της ριζοσπαστικής αριστεράς ότι καμιά γυναίκα και άνδρας δεν πρέπει να υποστεί ξανά την παράνομη κρατική βία που υπέστησαν οι κάτοικοι στις Σκουριές, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες σε διάφορα σημεία της χώρας και φοιτητές και πολίτες όπως συνέβη τις τελευταίες βδομάδες. Η κατάργηση των ειδικών σωμάτων καταστολής του πληθυσμού και η αναδρομική αποκατάσταση του αισθήματος δικαίου με την αποφασιστική απονομή δικαιοσύνης δεν αποτελούν ακραίες πολιτικές επιλογές. Αποτελούν μια νηφάλια αλλά πολύ ουσιαστική συμβολή στον κρίσιμο αγώνα να αποτρέψουμε την εγκαθίδρυση της νέας απολυταρχίας των αγορών. Αποτελούν μια αποφασιστική συμβολή στον αγώνα οι ανθρώπινες κοινωνίες να μην απωλέσουν ανεπιστρεπτί την ανθρώπινη διάστασή τους.
iDardot P. Laval C. 2013. The New Way of the World: On Neoliberal Society. Verso. Σελ. 216-54.
iiο.π.
πηγή: alterthess.gr
via http://left.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου