Οι δύο Μαρίες

Δεν είναι κρίμα κι άδικο

δεν είναι αμαρτία,

σε κοιμητήρι οβρέικο

να κείτεται η Μαρία;

Της Άννας Χατζησοφιά

Εκείνο το πρωί του Μάη του 1891στα ανοιχτά της Κέρκυρας κατέπλευσαν Αγγλικά, Ιταλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, πολεμικά πλοία, έτοιμα να στρέψουν τα κανόνια τους και να βομβαρδίσουν την πόλη, αν χρειαστεί. Μαζί τους και ένα Αυστριακό πλοίο σημάδι ότι η Αυτοκράτειρα Σίσσυ, είχα αποσύρει την εύνοια από το αγαπημένο της νησί.
«...και μέσα στην αντάρα και μες στο φονικό
στην Κέρκυρα πηγαίνει βαπόρι αγγλικό,
και αν δεν βάλει χέρι κι η μήτηρ Θεοτόκος
μπορεί να γίνει πάλι κανένας νέος μπλόκος».

Γράφει στον Ρωμιό ο Γεώργιος Σουρής.

Σε ποια αντάρα και σε ποιο φονικό αναφέρεται ο σατιρικός ποιητής; Μήπως οπαδοί του κοινωνισμού απειλούσαν το Ιόνιο; Μήπως η σύγκρουση Δεληγιαννικών και Τρικουπικών εν όψει των δημοτικών εκλογών του Ιουλίου είχε οδηγήσει ξανά σε αιματοχυσία;

Στις 2 του προηγούμενου μήνα, παραμονές του Πάσχα, στην Εβραϊκή συνοικία, κοντά στην Συναγωγή, βρέθηκε το πτώμα ενός μικρού κοριτσιού, κλεισμένο μέσα σ΄ ένα σακί, μαζί με χόρτα και πίτουρα. Το ιατροδικαστικό πόρισμα έμοιαζε να βγαίνει από τις σελίδες της Μαίρης Σέλεϋ και του Έντγκαρ Άλαν Πόε, το κοριτσάκι είχε βασανιστεί και κακοποιηθεί και «εν τω σώματι δεν υπήρχε σταγών αίματος».

Η αστυνομία δεν δυσκολεύτηκε να ταυτοποιήσει το θύμα, δεδομένου ότι ο πατέρας του, Εβραίος ράπτης ονόματι Βήτα Σάρδης, είχε δηλώσει την εξαφάνιση της κόρης του λίγες μέρες πριν, και είχε μάλιστα προσλάβει και τελάλη για να διακηρύξει ότι όποιος βοηθούσε στην ανεύρεση της μικρής Ρουμπίνα θα έχαιρε αμοιβής.

Ο εισαγγελέας εφετών Μπένσης που ανέλαβε να διαλευκάνει την υπόθεση, δεν στερείτο προκατάληψης, όπως και το σύνολο της τοπικής κοινωνίας, που δεν περίμενε φυσικά την δικαιοσύνη να καταλήξει.

Σε αστραπιαίο χρόνο διαδόθηκε η φήμη πως το κοριτσάκι το σκότωσαν οι ίδιοι οι Εβραίοι, για να πλάσουν με το αίμα της τα άζυμα του Πάσχα. Και όπως κάθε μυθοπλασία που σέβεται τον εαυτό της, απέκτησε συνωμοτική διάσταση. Το θύμα ήταν Χριστιανόπουλο, ονόματι Μαρία, που είχε απαχθεί σε βρεφική ηλικία από τα Γιάννενα, με σκοπό να ανατραφεί σαν σφάγιο ανθρωποθυσίας. Ήταν άλλωστε γνωστό σε όλους, αιώνες τώρα, ότι οι δολοφόνοι του Χριστού πίνουν παρθενικό αίμα, και δίκαια οι γονείς φοβέριζαν τα παιδιά που δεν έτρωγαν, ότι θα τα πάρει ο Οβριός.

Από την μεριά τους οι Εβραίοι κατηγόρησαν τους Χριστιανούς σαν ένοχους για τον φόνο, ο επτανησιακός τύπος του Ιάκωβου Πολυλά δυναμίτιζε το κλίμα με αντισημιτικές κορώνες, και η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο όταν ο ραβίνος παρέλαβε τη σωρό για να την θάψει στο εβραϊκό κοιμητήρι.

Ένα μανιασμένο πλήθος αγανακτισμένων Κερκυραίων, που δεν ανέχονταν το άδικο να ταφεί η μικρή Μαρία σε οβρέικο κοιμητήρι, επιτέθηκε στην Εβραϊκή κοινότητα, με πρωτοφανή αγριότητα, σε μια πρώιμη κι Ελληνική μέρα των Κρυστάλλων. Καταστήματα πυρπολήθηκαν, οικείες λεηλατήθηκαν, άνθρωποι λιθοβοληθήκαν και λυντσαρίστηκαν μέχρι θανάτου.

Άλλοι μιλούν για 17 νεκρούς, άλλοι για 22 και ξένα πρακτορεία τους ανεβάζουν στους 50. Η αρχές ολιγωρούσαν, αλλά και αδυνατούσαν να συγκρατήσουν το πλήθος, κι έτσι προς χάριν της ειρήνης, και της προστασίας υποτίθεται των Ισραηλιτών, κατέβασαν τον στρατό στους δρόμους και με πυροβόλα απέκλεισαν την Εβραϊκή συνοικία. Ο εγκλεισμός κράτησε σχεδόν μήνα και λιμός άρχισε να εξαπλώνεται στο γκέτο. Οι νησιώτες αρνούνται να πουλήσουν τρόφιμα στους «φονιάδες» του κοριτσιού, αλλά κρυφά -τι πρωτότυπο- οργιάζει η μαύρη αγορά. Έξη χιλιάδες άνθρωποι εγκλεισμένοι, νηστικοί και ένας πρώιμος καύσωνας έρχεται να συμπληρώσει το ζοφερό σκηνικό.

Το θέμα λουκούμι για τον τύπο, ξεφεύγει από τα στενά νησιωτικά όρια και οι αντιπολιτευόμενες Τρικουπικές εφημερίδες κατηγορούν την κυβέρνηση για φιλοεβραϊκή στάση κι ολιγωρία στην ανακάλυψη των δολοφόνων, για να μην χάσει τις ψήφους της κοινότητας.

Έτσι η μισαλλοδοξία δεν αργεί να εξαπλωθεί και την Μεγάλη Παρασκευή στον επιτάφιο της Ζακύνθου, χριστιανοί λησμονούν το κήρυγμα της αγάπης και αφήνουν πίσω τους 5 νεκρούς. Στην Λευκάδα οι Εβραίοι κλείνονται στο Φρούριο, στην Πελοπόννησο ξεσπούν ταραχές και η Ιερά Σύνοδος, προς τιμήν της, απαγορεύει το έθιμο της καύσης του Ιούδα, σε μια προσπάθεια κατευνασμού των παθών.

Η κατάσταση όμως χειροτερεύει όταν ο εισαγγελέας συλλαμβάνει τον πατέρα της μικρής. Το θέμα παίρνει διεθνείς διαστάσεις, ο έλληνας πρέσβης στο Λονδίνο κατηγορεί την Ιονική κοινότητα για επιστροφή στον Μεσαίωνα, η απανταχού Ισραηλιτική κοινότητα πιέζει, το θέμα γίνεται πρωτοσέλιδο μέχρι και στην Αυστραλία και έτσι ξένος στόλος αποκλείει το νησί. Η αυτοκράτειρα της Γαλλίας Ευγενία έρχεται στην Κέρκυρα με ανθρωπιστική και διπλωματική αποστολή.

Κάτω από την απειλή μια εμφύλιας σύρραξης, αλλά και μιας διεθνούς εμπλοκής η υπόθεση θάβεται και πάει στο αρχείο χωρίς ποτέ να απαγγελθεί κατηγορία.

Ο εισαγγελέας εφετών μπορεί να μην ήταν και τόσο αντισημίτης τελικά και η όλη υπόθεση να ήταν γονική κακοποίηση που κατέληξε σε φόνο. Σε εμπιστευτική επιστολή του ανακριτή Καγκάδη στον τότε πρωθυπουργό Θεόδωρο Δεληγιάννη διατυπώνεται η εκδοχή, ότι η μικρή έπεσε θύμα άγριου ξυλοδαρμού, λόγω ανήθικης συμπεριφοράς.

Πιθανά να έχουμε να κάνουμε με έναν πατέρα δολοφόνο που ήταν Εβραίος, αλλά αυτό απέχει πολύ από ένα πατέρα που είναι δολοφόνος γιατί ήταν Εβραίος. Μετά τα γεγονότα οι μισοί και πλέον από τους Ισραηλίτες της Κέρκυρας μεταναστεύουν σε Αγγλία, Γαλλία και Αίγυπτο.

Φυσικά μέσα σε όλα αυτά κανείς δεν έκλαψε την μικρή Ρουμπίνα, που δεν την λέγανε Μαρία.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, με αφορμή τα γεγονότα της Κέρκυρας, έγραψε ένα διήγημα με τίτλο «Ο αντίκτυπος του νου».

«Τὴν ἐπαύριον ἦλθεν εἴδησις ὅτι ὁ ὄχλος τῆς Κερκύρας εἶχε παρεκτραπῆ εἰς βιαιοπραγίας κατὰ τῶν Ἑβραίων. Τὴν τρίτην ἡμέραν ἡ ὀχλαγωγία εἶχε φθάσει εἰς βαθμὸν λίαν ἐπίφοβον. Τὴν ἄλλην ἡμέραν αἱ εἰδήσεις ἔλεγον ὅτι ἐνεργεῖται ἀνάκρισις ἰσχυρά. Τὴν ἑπομένην, ὅτι ἐξητάσθη τὸ πτῶμα τῆς σφαγείσης κόρης, καὶ εὑρέθη ὅτι ὅλον τὸ αἷμά της εἶχε ροφηθῆ δι᾿ ἀλλοκότου μεθόδου, δι᾿ ἀπειραρίθμων ἐντομῶν καὶ κοπίδων:

Τὴν ἐπιοῦσαν αἱ εἰδήσεις ἔφερον ὅτι συνελήφθησαν τινές, ὡς ὕποπτοι, ὅτι ἡ ἐξουσία μετὰ μεγάλης δυσκολίας κρατεῖ τὴν τάξιν… Ὕστερον ἤρχισαν ν᾿ ἀναγράφωνται συγκεχυμένα καὶ ἀντιφατικὰ πράγματα… Ὅτι ἡ νεκρὰ κόρη εὑρέθη ἐφθαρμένη, ὅτι ὁ θάνατός της δὲν προῆλθεν ἐκ σφαγῆς, οὔτε εἶχεν ἐκμυζηθῆ τὸ αἷμα της… Τέλος, ὅτι ἡ κόρη δὲν ἦτον χριστιανή, ἀλλ᾿ Ἑβραία… Τί νὰ πιστεύσῃ κανείς; … Πῶς τόση τύφλωσις!… Πόθεν τόση ἀντίφασις;… Ἡ ἀνάκρισις φωτίζει τὰ σκοτεινά, ἢ σκοτίζει τὰ φωτεινά;… Οἱ Ἑβραῖοι προσκυνοῦν τὸν Ἰεχωβὰ καὶ τὸν Χρυσοῦν Μόσχον, ἢ οἱ Χριστιανοὶ δουλεύουν Θεὸν καὶ Μαμωνᾶν; Τί νὰ εἶναι;.. Τί νὰ συμβαίνῃ;… Δὲν ἐδόθη εἰς τοὺς ἀμυήτους νὰ τὰ γνωρίζουν αὐτά… Ποτὲ δὲν θὰ μάθωμεν τὴν ἀλήθειαν».

Το διήγημα αυτό δεν το διδασκόμαστε στο σχολείο μαζί με τα Πασχαλινά Διηγήματα του συγγραφέα, γιατί αποδυναμώνει τον εθνικό μύθο, ότι οι Έλληνες ουδέποτε υπήρξαμε ρατσιστές. Οι άλλοι είναι Εβραίοι, γύφτοι, αράπηδες και κάφροι.

http://www.rednotebook.gr