Υπάρχει μια αμφισημία στην κριτική που ασκούμε στο ΠΑΣΟΚ για τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης πριν από την υπογραφή του πρώτου μνημονίου. Από τη μια μεριά, ισχυριζόμαστε ότι έχουμε να κάνουμε με μια παγκόσμια κρίση, και ότι η οικονομική και χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική της Ε.Ε. ήταν ιδιαίτερα ακατάλληλη να την αντιμετωπίσει. Σε αυτό το επίπεδο η ανάλυσή μας είναι δομική, δηλαδή πέραν από τις όποιες υστεροβουλίες ή ανικανότητες των ατόμων. Από την άλλη, στον δημόσιο λόγο μας δίνουμε μεγάλη έμφαση στο πώς το ΠΑΣΟΚ διαχειρίστηκε αυτήν την κρίση, υπονοώντας ότι με μια άλλη διαχείριση, χωρίς φιλολογίες περί Τιτανικού και σάλιου, με κάποιες διορθωτικές κινήσεις, με πιο ενεργό μέλημα για εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης του χρέους, η κυβέρνηση θα μπορούσε να αποφύγει και τα μνημόνια και την κοινωνική τραγωδία που ακολούθησε. Σε αυτή την αφήγηση η δράση υπερισχύει της δομικής ανάλυσης.
Ας κάνουμε μια υπόθεση εργασίας ότι αμέσως μετά από τις εκλογές το κυβερνητικό συμβούλιο κατανοούσε (ή ομολογούσε αυτό που ήδη ήξερε) τη σοβαρότητα της κατάστασης. Ας υποθέσουμε ότι έπαιρνε τα ηνία της διαχείρισης ο σκληρός πυρήνας του εκσυγχρονιστικού μπλοκ και αποφάσιζε μία δημοσιονομική αναπροσαρμογή, και την προώθηση κάποιων μεταρρυθμιστικών μέτρων τύπου μνημονίου: ευέλικτες αγορές εργασίας, φιλελευθεροποίηση των αγορών προϊόντων, ιδιωτικοποιήσεις κ.λπ. Και ας υποθέσουμε ότι θα μπορούσε να είχε παρακάμψει τη μικρή λεπτομέρεια του εκλογικού προγράμματος του ΠΑΣΟΚ, και τις όποιες εντάσεις εντός και εκτός κυβέρνησης μετά από την αλλαγή γραμμής. Θα είχαμε αποφύγει τα χειρότερα;
Δύσκολο να απαντήσει κανείς σε τέτοιου είδους υποθετικών ερωτήσεων. Νομίζω, πάντως, ότι θα είχε απομακρυνθεί η βραχυπρόθεσμη άνοδος των spreads, και η απώλεια εμπιστοσύνης των χρηματαγορών. Αλλά, πιο μεσοπρόθεσμα, μια τέτοια στρατηγική δεν θα αντιμετώπιζε τα σοβαρά δομικά προβλήματα, για παράδειγμα, τις περιφερειακές ανισότητες του καπιταλισμού που έχουν ενισχυθεί τόσο από την αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης. Χωρίς τη δυνατότητα να συνεχιστεί ο δανεισμός από τις τράπεζες, όπως γινόταν στην περίοδο πριν από το 2008, η πορεία σύγκλισης της ελληνικής οικονομίας θα είχε ανατραπεί. Πρέπει να πιστεύει κανείς πολύ στα νεοφιλελεύθερα δόγματα περί δυναμικών αποτελεσμάτων από τις πολιτικές φιλελευθεροποίησης και απορρύθμισης για να περιμένει ότι το σχέδιο των εκσυγχρονιστών θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια σύγκλιση μέσω της προσφοράς. Κάτι τέτοιο δεν στοιχειοθετείται από την όλη εμπειρία της εφαρμοζόμενης νεοφιλελεύθερης πολιτικής, στην Ευρώπη και αλλού, πριν από το 2008. Πρέπει, δηλαδή, να πιστεύει κανείς ότι η δομή της Ευρωζώνης είναι στην ουσία υγιής, και ότι έχει δίκιο η Μέρκελ που τα βάζει απλώς με τους παίκτες που δεν τηρούν τους κανόνες του παιχνιδιού.
Αν δεν δεχτούμε τις φαντασιώσεις περί δυναμικής αντίδρασης του ιδιωτικού τομέα σε ένα πιο φιλελεύθερο περιβάλλον, σε ποιους μηχανισμούς θα βασιζόταν η νομιμοποίηση της καλύτερης διαχείρισης όταν θα σήμαινε λιγότερα δάνεια, και ένα πιο συρρικνωμένο κοινωνικό και πελατειακό κράτος; Γιατί να δεχτούμε ότι κάτι τέτοιο θα έβρισκε τη συναίνεση, κάποιων έστω, μεσαίων-λαϊκών στρωμάτων; Η δομική κριτική της αριστεράς εμπεριέχει και αυτό το πολιτικό σκέλος της κρίσης.
Θεωρώ ότι η αριστερά πρέπει να συνεχίζει να δίνει την πιο δύσκολη, γιατί είναι πιο μακριά από τον κοινό νου, μάχη της δομικής κριτικής. Αυτό είναι το πρωτεύον. Αυτό σημαίνει ότι η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ δεν έχει ευθύνη για αυτά που συνέβησαν μετά από τις εκλογές του 2009; Όχι βέβαια. Αλλά η ευθύνη είναι πιο πολιτική από διαχειριστική. Στις εκλογές του 2009, το «λεφτά υπάρχουν» και το «εμείς θα δώσουμε αυξήσεις μισθών ό,τι και να είναι το έλλειμμα» δεν σηματοδοτούσαν μια ιδεολογική στροφή σε μια πιο παραδοσιακή σοσιαλδημοκρατική θεώρηση των πραγμάτων. Και αυτό φάνηκε στις πρώτες διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε. και το ΔΝΤ, και στις εξαγγελίες ότι τις μεταρρυθμίσεις δεν τις επιβάλει η Τρόικα, αλλά είναι αυτές που θα έπρεπε να είχαμε εφαρμόσει εδώ και καιρό. Χωρίς μια τέτοια στροφή, η εκλογική καμπάνια του ΠΑΣΟΚ χαρακτηρίζεται από ανευθυνότητα, για να μην χρησιμοποιήσω βαρύτερο χαρακτηρισμό.
Η ευθύνη του ΠΑΣΟΚ είναι ότι ήθελε να κυβερνήσει, πάση θυσία, χωρίς να ανοίξει μια στοιχειώδη συζήτηση για το τι άλλαξε στον κόσμο μετά από το 2008. Έτσι του έλειπε μια επεξεργασμένη στρατηγική που θα βασιζόταν σε ένα διαφοροποιημένο οικονομικό μοντέλο, που θα μπορούσε να ανταποκριθεί σε μέρος, έστω, της κοινωνικής του βάσης. Αυτό πληρώνει τώρα. Θλιβερές πολιτικές διαχειρίσεις, και από τα δύο κόμματα του δικομματισμού, είχαμε και στο παρελθόν χωρίς να οδηγήσουν σε τόσο μεγάλο πολιτικό κόστος.
rednotebook
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου