Τύπος και Δημοκρατία

Του Κώστα Καπνίση

     

Η κοινωνία μας δεν είναι απλά ένα άθροισμα ανθρώπων αλλά κάτι περισσότερο το οποίο μπορεί να την κάνει να δρα ως ομάδα με οργανωτικά και λειτουργικά πλαίσια. Η Δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα το οποίο μπορεί να πραγματωθεί μόνο μέσα σε μια κοινωνία που μας δίνει το δικαίωμα των ίσων ευκαιριών και της ελευθερίας. Όλα καλά θα μπορούσε να πει κάποιος μέχρι εδώ. Το δημοκρατικό πολίτευμα είναι αγαθό άρα και απειλείται την ίδια στιγμή από άτομα, ομάδες που θέλουν να έχουν δύναμη και με κάθε τρόπο, νόμιμο ή παράνομο, ηθικό ή ανήθικο, το υπονομεύουν. Το καίριο και συνάμα βασανιστικό ερώτημα των ημερών είναι το εξής: Έχει άραγε η Δημοκρατία μας ασφαλιστικές δικλείδες οι οποίες και θα την προστατέψουν από οποιαδήποτε επιβουλή;
Αναμφισβήτητα, ένα κατεξοχήν όπλο στις σύγχρονες ανά τον πλανήτη Δημοκρατίες είναι και ο Τύπος. Πάμε λοιπόν να δούμε ποιος είναι ή μάλλον ποιος θα έπρεπε να είναι ο ρόλος του Τύπου
μέσα στο δημοκρατικό πολίτευμα.Κάποια πράγματα δεν είναι πια δεδομένα στις ημέρες μας και καλό θα είναι να τα ξαναδούμε για να μην ξεχάσουμε και αυτά τα λίγα που γνωρίζουμε. Ξεκινώντας, ο ρόλος του Τύπου είναι να ενημερώνει αλλά και να πληροφορεί τους πολίτες σε καθημερινή βάση για τις εξελίξεις αλλά και για τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με πολιτικές που ασκούνται, νόμους, θεσμούς και οτιδήποτε επιδρά αμέσως ή εμμέσως στο κοινωνικό σύνολο. Στις μέρες μας ενημερώνει πια μαζικά και τακτικά όλους τους πολίτες που επιθυμούν να μάθουν το τι ακριβώς συμβαίνει γύρω τους. Να τους κάνει μετόχους των μεταβολών που συμβαίνουν καθημερινά άρα και γνώστες των κινδύνων και των απειλών με βασικό στόχο να προφυλαχθούν και να αμυνθούν σωστά. Μπορούμε να πούμε ότι ο Τύπος οφείλει να είναι πλουραλιστικός, να συνθέτει απόψεις, να σέβεται την πολυφωνία, τον διάλογο αλλά και την διαλεκτική. Οφείλει να ασκεί κριτικό έλεγχο άρα και να εκπαιδεύει τους πολίτες στο να κρίνουν σωστά, να ξεσκεπάζει σκοτεινές υποθέσεις αλλά και να προωθεί την αντιληπτικότητα σε ότι αφορά όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής των πολιτών. Οφείλει να εκπέμπει πρότυπα, πορτρέτα σπουδαίων ανθρώπων οι οποίοι και με τη θεωρία τους αλλά και με τις πράξεις τους(δημοκρατικού ήθους) μπορούν να «επηρεάσουν» την κοινωνία προς το καλύτερο. Μη ξεχνάμε άλλωστε πως η μεγαλύτερη άμυνα της Δημοκρατίας είναι η συμμετοχή του πολίτη γεγονός που τον καθιστά άγρυπνο φρουρό του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι ο Τύπος διαφωτίζοντας και αποκαλύπτοντας μπορεί να αναδείξει εκείνον τον άξιο που θα κυβερνήσει σωστά τη χώρα του όταν τον ψηφίσουν οι πολίτες, με αξιοκρατικά κριτήρια.
Πάμε τώρα στις προϋποθέσεις που πρέπει να υπάρχουν έτσι ώστε ο Τύπος να μπορεί να παίξει αυτόν τον ρόλο(στήριξη δημοκρατικού πολιτεύματος). Αρχικά, θα πρέπει να είναι ελεύθερος, να υπάρχει συνταγματική κατοχύρωση της ελευθερίας του Τύπου(δεν ξέρω κατά πόσο αυτό γίνεται με ψηφίσματα νόμων γνωστών και ως Τυποκτόνων), να είναι ανεξάρτητος και να μην είναι κρατικός. Καμιά μορφή εκτελεστικής ή δικαστικής εξουσίας να μην παρεμβαίνει στον Τύπο πέρα από τα συνταγματικά όρια. Ο Τύπος δε μπορεί σε καμιά περίπτωση να ανήκει σε οργανωμένα συμφέροντα και να εκβιάζει την πολιτική εξουσία. Οι άνθρωποι του Τύπου πρέπει να είναι υπεύθυνοι, να σέβονται την δεοντολογία και να είναι ανεξάρτητοι. Αυτό αφορά κυρίως στον δημοσιογραφικό κόσμο. Με λίγα λόγια δεν πρέπει ο δημοσιογράφος να «υπηρετεί» συνειδητά ορισμένες επιλογές με το να πληρώνεται με σκοπό να προπαγανδίζει και να παραπληροφορεί. Αυτά συνέβαιναν σε άλλες εποχές άλλωστε. Σωστά; Ο δημοσιογράφος πρέπει να έχει παιδεία και επαγγελματισμό. Σωστά;
Είναι δύσκολο να μην παρατηρήσει κάποιος υγιής νους ότι όταν κακοποιείται η ελληνική γλώσσα και συρρικνώνεται η σκέψη και η ομιλία ενός δημοσιογράφου τότε πια είμαστε πολύ κοντά στο να πέσουμε θύματα ενός άκρατου λαϊκισμού και μιας θλιβερής προπαγάνδας. Ένας από τους ρόλους του Τύπου είναι να κρατά άγρυπνη την ιστορική συνείδηση άρα και να προασπίζει την εθνική ταυτότητα και έμμεσα και την πολιτιστική ταυτότητα(αυτό θα μπορούσε να συμβεί με λιγότερες αποχαυνωτικές και ξενόφερτες τηλεοπτικές σειρές οι οποίες ουδεμία σχέση έχουν με την ελληνική κουλτούρα και τον ελληνικό τρόπο ζωής). Αντιλαμβάνομαι ότι όλα τα παραπάνω είναι μια καθαρά θεωρητική προσέγγιση με την οποία σίγουρα δε διαφωνεί κάποιος σε μια καθαρά θεωρητική ανταλλαγή απόψεων και ιδεών για το τι είναι ο Τύπος και το τι είναι η Δημοκρατία. Πολύ φοβάμαι όμως ότι η διάκριση ρόλων και θεσμών μοιάζει πλέον χαμένη υπόθεση σε μια κοινωνία που αργοπεθαίνει και αργοσβήνει για τον πολύ απλό λόγο ότι τίποτε από όσα αναλύσαμε πιο πάνω παραθέτοντας μερικά επιχειρήματα για το πώς πρέπει να λειτουργεί ο Τύπος μέσα σε μια Δημοκρατία δε γίνεται καταρχάς αντιληπτό στις μέρες μας και κατά συνέπεια και σεβαστό από τους ανθρώπους που θέλοντας και μη κρατάνε στα χέρια τους τις τύχες μας. Εν κατακλείδι, θέλοντας να δώσω μια κάπως πιο αισιόδοξη νότα πρέπει να πω ότι όσο υψηλό είναι το ήθος του Τύπου σε επίπεδο θεματολογίας, σωστής χρήσης της γλώσσας, διαλεκτικής, προβαλλόμενης εικόνας, τόσο περισσότερο ανεβαίνει η κουλτούρα ενός λαού. Ας μη ξεχνάμε ότι όσο «ανεβασμένη» είναι η πνευματική στάθμη μιας κοινωνίας τόσο λιγότερο χειραγωγείται και ποδηγετείται. Τόσο λιγότερο πέφτει θύμα της προπαγάνδας, της μισαλλοδοξίας, της σκόπιμης πολιτικής βίας, άρα και τόσο περισσότερο στεριώνουν οι δημοκρατικοί θεσμοί μιας πολιτείας…

 

www.periodista.gr