της Φωτεινής Μαργαρίτη Τελευταία, με άξονα την μαζική συγκέντρωση των ξένων σε κεντρικές συνοικίες της Αθήνας, εδραιώθηκε η κουλτούρα της σύγκρουσης, του φόβου και της απειλής στην πόλη. Οι πρόσφατες θεαματικές επιχειρήσεις κάθαρσης και καταστολής, αναβιώνουν το πρωτόγονο δόγμα πως η εγκληματικότητα είναι συνδεδεμένη με τους ξένους και τους αποκλεισμένους. Το θέαμα συμπληρώνει η δυναμική εμφάνιση της «Χρυσής Αυγής», με τα εκφοβιστικά κλισέ των χιτλερικών παρελάσεων. Όμως ακόμη και αν η κατάσταση παραπέμπει στην άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, ένα κορυφαίο γεγονός –ο όλεθρος του πολέμου που επακολούθησε– μάλλον δημιουργεί μια υγιή αντίδραση στον εκφοβισμό!
Οι ξένοι στο κενό του κέντρου. Το κέντρο της Αθήνας εγκαταλείφθηκε μαζικά από τη μικρομεσαία τάξη και όσοι Έλληνες απέμειναν ήταν οι εκτοπισμένοι μιας άγριας ανάπτυξης. Η εγκατάσταση της πρώτης γενιάς μεταναστών συνέπεσε με την εξέλιξη αυτή και συμπλήρωσε τα αστικά κενά. Δούλεψαν σκληρά για να καλύψουν πραγματικές ανάγκες (π.χ. οικοδομή), αλλά και για να εμπλουτίσουν το κέντρο της πόλης με δραστηριότητες, τις οποίες, πριν από τον θρίαμβο του «shopping center», φιλοξενούσε (επί ένα αιώνα τουλάχιστον) η παραδοσιακή αγορά της Αθήνας.
Απουσία δημόσιας παρέμβασης. Η Αθήνα έχασε μια ευκαιρία αυτή την εποχή. Η υποχώρηση της κοινωνικής πολεοδομίας σε όφελος των εξωραϊστικών παρεμβάσεων και η ανεύθυνη πανάκεια της
αυτορρυθμιζόμενης πόλης, οδήγησαν στην γκετοποίηση του κέντρου και όχι οι μετανάστες!
Στο έκτρωμα της Ομόνοιας αποδεικνύεται αυτό που ο Άγγλος αρχιτέκτονας R.Rogers («Cities for a small planet») θα μας θυμίσει: πως οι περιμετρικές χρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα, επηρεάζουν τη λειτουργία μιας πλατείας πολύ πιο αποφασιστικά από το οδόστρωμα.
Οι μετανάστες, όπως οι επαρχιώτες μετά τον Εμφύλιο, έλυσαν μόνοι τους το πρόβλημα κατοικίας και επεδίωξαν να δημιουργήσουν «νησίδες» της πατρίδας στην Αθήνα. Υποκαθιστώντας την έλλειψη κοινωνικής συνοχής στις περιοχές εργασίας ή κατοικίας, έκαναν εντατική χρήση του δημόσιου χώρου –του δρόμου, της πλατείας, των πάρκων– ανατρέποντας τις συμβατικές του λειτουργίες.Μιντιακά στερεότυπα. Αρχικά τα μιντιακά στερεότυπα ενίσχυσαν τον εξωτισμό, την αισθητικοποίηση των ξένων και της πολυεθνικής Αθήνας, ακόμη και της υποβάθμισης της πόλης. Τη «φαντασίωση του Σόχο» υπηρέτησε ακόμη και η τέχνη.
Τα στερεότυπα λειτούργησαν ως προλείανση του εδάφους για την ανάπλαση της πόλης στην βάση ενός νέου real estate (π.χ.Μεταξουργείο), όταν όμως ολόκληρα τμήματα του κέντρου μετατράπηκαν σε «γκέτο», ανέσυραν την δαιμονοποίηση των ξένων.
Αυτόχθονες αποκλεισμένοι δίπλα στους ξένους. Έχουμε εισέλθει πια σε μια εποχή που οι μετανάστες της Αθήνας δεν έχουν σχέση με τους παλιούς.
Η έρευνα του Αμερικανού Μάικ Ντέιβις για τον «πλανήτη των slums» (παραγκουπόλεων), το 2006, θα αποδείξει πως η μαζική μετακίνηση των πληθυσμών, είναι απόρροια μιας συγκλονιστικής παγκόσμιας πραγματικότητας. Στις λεγόμενες χώρες του τρίτου κόσμου, οι κάτοικοι των slums αποτελούν το 78.2 τοις εκατό επί του πληθυσμού τους, ποσοστό που ισοδυναμεί με το 1/3 του παγκόσμιου αστικού πληθυσμού. Το νέο αστικό προλεταριάτο, αποθηκευμένο στις πόλεις και εξορισμένο από την θεσμική παγκόσμια οικονομία, αποτελεί απρόβλεπτη εξέλιξη για τον «πρώτο κόσμο».
Το απέδειξε ο τελευταίος αραβικός επαναστατικός αναβρασμός, με αιτήματα που σε συνθήκες παγκόσμιας κρίσης καθίστανται ζωτικά και για την Δύση. Στο διογκούμενο ρεύμα των παράνομων μεταναστών προστίθενται πλέον ταχύτατα οι αυτόχθονες αποκλεισμένοι.
Περιτειχισμένη ευρωπαϊκή ένωση. Η Ευρώπη (ειδικότερα ο Βορράς) αντιδρά στον έξωθεν κίνδυνο, ανασύροντας το μοντέλο της μεσαιωνικής περιτειχισμένης πόλης.
Η συμφωνία «Δουβλίνο ΙΙ» (2003) προβλέπει την επαναπροώθηση των μεταναστών που αιτούνται άσυλο, στη χώρα από την οποία εισήλθαν στη Ευρωπαϊκή Ένωση και επιχειρεί να τους απωθήσει εκτός των τειχών της.
Η Ελλάδα τείνει να εξελιχθεί σε μια ζώνη αυξημένων μέτρων ασφαλείας, ένα είδος τάφρου και προτειχίσματος. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ανάλογες ζώνες θεσμοθετούνται ως (ελεύθερες από φορολογία και δεσμεύσεις εργατικής νομοθεσίας) περιοχές απώθησης και εκμετάλλευσης μεταναστών (σύνορα Μεξικού-ΗΠΑ). Η εξειδίκευση της ιδέας στα ελληνικά δεδομένα αποτελεί ήδη πρόταση του κόμματος «Δημιουργία, ξανά!».
Η ταύτιση του κοινωνικού φαινομένου με την αρρώστια, οι μέθοδοι καταστολής και ελέγχου, τα κτίρια φιλανθρωπίας, εγκλεισμού κλπ, συνελήφθησαν από τον Δυτικό Μεσαίωνα για να αντιμετωπισθεί η εντός των τειχών «τρίτη τάξη» των αναξιοπαθούντων. Η Ελλάδα αναλαμβάνει σήμερα να υλοποιήσει τα παραπάνω επί του εδάφους της.
Συμμορίες στο κενό του κοινωνικού κράτους. Είμαστε μπροστά σε ένα φαινόμενο, όπου ανατρέπονται οι γνωστές κατηγορίες αστικού πληθυσμού. Στους παλιούς αποκλεισμένους (Έλληνες και ξένους), προστίθεται και ένα μεγάλο τμήμα της διευρυμένης μεσαίας τάξης, που η άρχουσα ελίτ εξαναγκάζεται σε συνθήκες κρίσης να εγκαταλείψει.
Το ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος καταρρέει. Ήδη από την δεκαετία του ’80, η Αμερική θα απελευθερώσει την χρηματοπιστωτική κερδοσκοπία και θα επιβάλλει το μοντέλο της σε όλο τον κόσμο: έλλειψη συγκεντρωμένης θεσμικής εξουσίας, που αφήνει μεγάλο περιθώριο στην παράνομη παράλληλη δράση.
Ας θυμηθούμε τις συμμορίες (gangs) της Ν. Υόρκης, από τις περιγραφές του δημοσιογράφου Herbert Asbury (1928). Ηρωοποιούνται σε συνθήκες μεγάλων αντιθέσεων πλούτου-φτώχειας, αναλαμβάνουν την προστασία των αθλίων, τους προσηλυτίζουν και τους δίνουν κοινωνικό πλαίσιο. Επίσης κατευθύνουν τις ψήφους των κομμάτων και τη διαφθορά.
Εάν ο 19ος αιώνας γέννησε τον «gang», ο 20ός αιώνας γέννησε τον μοντέρνο gangster και τέλος το οργανωμένο έγκλημα, που αλλάζει χέρια από μαφία σε μαφία.
Χρυσή Αυγή: Με την λογική της συμμορίας. Το κέντρο της Αθήνας έχει μετατραπεί σε πεδίο δράσης συμμοριών, όπου το πρωτόγονο συμβιώνει με το υπερμοντέρνο. Το φαινόμενο της «Χρυσής Αυγής» εμπίπτει στην παραπάνω εξέλιξη. Στα κενά από την δημόσια παρέμβαση στην πόλη και την κατάρρευση της κοινωνικής προστασίας, εργάσθηκε συστηματικά, ξεκινώντας από τα πιο ευάλωτα γεωγραφικά σημεία της πόλης και παρέχοντας προστασία στους «ανυπεράσπιστους», με μεθόδους που θυμίζουν τις πρώτες αμερικανικές συμμορίες.
Φυλετική περιχαράκωση. Εργάσθηκε βέβαια σε έτοιμο υπόβαθρο. Αρχικά οι Έλληνες εναντιώθηκαν στους ξένους, όχι γιατί διακινδύνευαν θέσεις εργασίας, αλλά για λόγους ανασφάλειας. Η ανασφάλεια φέρνει την παρακμή της νόησης…
Τότε επιστρατεύονται οι φυλετικοί νόμοι και τα έτοιμα σύμβολα περί εθνικής ανωτερότητας και καθαρότητας, για να υπηρετήσουν την φασιστική ιδεολογία, η οποία θα εκφρασθεί με τον ΛΑΟΣ και βέβαια με την μακάβρια «Χρυσή Αυγή»…
Συνθήκες κοινωνικής κατάρρευσης. Η Αθήνα βρίσκεται σήμερα σε κατάσταση κοινωνικών καταστροφών ανάλογων με τις φυσικές (σεισμούς, πλημμύρες) ή πολεμικές καταστροφές.
Η πολιτεία και ο Δήμος της Αθήνας μπορεί να παίξουν τον ρόλο του «πνευματικού απελευθερωτή» μόνο αν απευθύνουν μια οριζόντια ανοιχτή πρόσκληση, ώστε ομάδες κοινωνιολόγων, αρχιτεκτόνων, πολεοδόμων κλπ να εργασθούν στον δρόμο και να επεξεργασθούν ένα σχέδιο διάσωσης για την Αθήνα.
Έναντι των πολυσυζητημένων τελευταία απεχθών «στρατοπέδων συγκεντρώσεως» μεταναστών, ανασύρουμε μεταξύ άλλων την καινοτόμα ιδέα του Ιάπωνα αρχιτέκτονα Shigeru Ban για τα φτηνά «χάρτινα σπίτια» και την εφαρμογή της στους προσωρινούς καταυλισμούς που έκτισε μαζί με τα θύματα του σεισμού ή του εμφυλίου (Τουρκία 2000, Ρουάντα 1999). Εκτός από μια χούφτα βαρβάρων, όσοι έχουμε κοινή αιτία ύπαρξης με το σύνολο σχεδόν των ανθρώπων, οφείλουμε να πάμε στον αντίποδα και να ανακαλύψουμε τις ριζοσπαστικά νέες δυνατότητες, με τις οποίες η ανθρωπότητα μπορεί να επιβιώσει στον πολιτισμό!
enthemata
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου