Μαζικές δολοφονίες και δημοκρατία

Της Σοφίας Βιδάλη

Η υπόθεση της μαζικής δολοφονίας ανύποπτων πολιτών από τον Τζέιμς Χολμς στο Ντένβερ την περασμένη εβδομάδα έδωσε τροφή για συζητήσεις σχετικά με την επίδραση του κινηματογράφου, της τηλεόρασης και γενικά των ΜΜΕ στη δημιουργία ακραία βίαιων συμπεριφορών. Αποτέλεσε επίσης την αφορμή για να ανοίξει ξανά το θέμα της ελεύθερης οπλοκατοχής στις ΗΠΑ. Τέλος, δεν έλειψαν και εκείνες οι τοποθετήσεις σχετικά με την ψυχική ισορροπία του δράστη. Ετσι, η επανεξέταση αυτών των πρώτων αντιδράσεων της αμερικανικής κοινωνίας, όπως δημοσιοποιήθηκαν, υποδεικνύει τους «ηθικούς αυτουργούς» της μαζικής δολοφονίας: τα ΜΜΕ, η οπλοκατοχή, η τρέλα.

Ομως αυτό που έχει επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το δεύτερο επίπεδο κοινωνικών αντιδράσεων: αυξήθηκαν κατακόρυφα οι πωλήσεις όπλων στην Πολιτεία του Κολοράντο! Οι άνθρωποι θέλουν να έχουν τη δυνατότητα να αυτοπροστατευθούν - μεταδίδουν οι ειδήσεις - και να προστατεύσουν και την οικογένειά τους. Θεωρούν, επομένως, ότι αυτό το περιστατικό μπορεί να ξανασυμβεί άμεσα και ότι θα έχουν τον χρόνο να αντιδράσουν. Δεν φαίνεται να υπάρχει σε επίπεδο κοινωνίας - τουλάχιστον στο Κολοράντο - κάποιος επιπλέον προβληματισμός σχετικά με τους λόγους εξαιτίας των οποίων η αμερικανική κοινωνία είναι η κοινωνία με τους περισσότερους μαζικούς δολοφόνους, αν και έχουν γίνει εκατοντάδες μελέτες και έρευνες για αυτό. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι παρά τις έρευνες και μελέτες καμία πολιτική δεν φαίνεται να υιοθέτησε κάποιες σοβαρές προτάσεις και δεν στάθηκε ικανή ούτε να αποτρέψει τέτοια γεγονότα ούτε να διαμορφώσει ένα διαφορετικό πλαίσιο αντιδράσεων.

Η διαφορά των κοινωνικών αντιδράσεων ανάμεσα σε Ευρώπη και ΗΠΑ είναι αξιοσημείωτη: Φέτος έκλεισε ένας χρόνος από τη μαζική δολοφονία των νεαρών κατασκηνωτών στη Νορβηγία από τον Αντρές Μπράιβικ. Οι Νορβηγοί - εκτός από την ανακριτική και δικαστική πλευρά του θέματος - από την πρώτη στιγμή ενδιαφέρθηκαν ώστε να μη σταθεί το περιστατικό αυτό η αιτία για να αλλάξει η νορβηγική κοινωνία, να μη χάσουν οι πολίτες την εμπιστοσύνη ο ένας στον άλλον, να μην περιορίσουν τις ελευθερίες τους. Και νομίζω ότι προς το παρόν το κατόρθωσαν. Δύο πρότυπα κοινωνικών αντιδράσεων σε τραγικές συνθήκες μαζικών επιθέσεων δείχνουν επομένως δύο διαφορετικούς δρόμους κοινωνικής συγκρότησης. Στην Ευρώπη οι άνθρωποι εξακολουθούν να «λύνουν» τα αδιέξοδά τους με έναν πολιτικό τρόπο, έστω και αν αυτό λέγεται νεοφασισμός ή νεοναζισμός. Στις ΗΠΑ, αντίθετα, ένα είδος παράδοσης «κοινοτισμού» οδηγεί σε ατομικές «λύσεις», έξω από κάθε πολιτική πρακτική και ιδεολογία. Το ίδιο συμβαίνει και με τις αντιδράσεις σε αυτά τα φαινόμενα.

Και γιατί τα λέω όλα αυτά; Μα γιατί εδώ και καιρό έχουν αρχίσει να καλλιεργούνται ιδέες και στην Ελλάδα - με αφορμή την εγκληματικότητα, των μεταναστών βέβαια - περί επανεξέτασης της νομοθεσίας για την οπλοκατοχή, του δικαιώματος αυτοπροστασίας, που παρουσιάζονται με λογικοφανή τρόπο, χωρίς όμως να μας αποκαλύπτουν την κοινωνικά αποδιαρθρωτική πλευρά των συνεπειών μιας τέτοιας λύσης και την ιδεολογία που την εμπνέει και επιπλέον, παρουσιάζοντας τη λύση αυτή ως μονόδρομο. Οι μονόδρομοι όμως πάντοτε αποτελούσαν προπομπούς του κράτους ασφάλειας, όχι της διεύρυνσης της Δημοκρατίας, πολύ περισσότερο δεν προστάτεψαν ποτέ την κοινωνία.

 

rednotebook