Ελλάδα – Συρία: Όχι άλλο σώσιμο

Στρατιωτικές και οικονομικές επεμβάσεις με πρόσχημα την προστασία του πληθυσμού.

Του  Άρη Χατζηστεφάνου

Το 2001, όταν οι αμερικανικές δυνάμεις ισοπέδωναν το Αφγανιστάν, το Πεντάγωνο σε μια προσπάθεια να ενισχύσει το ανθρωπιστικό του προφίλ διέταξε τα βομβαρδιστικά να ρίχνουν τρόφιμα και φυστικοβούτυρο σε κατοίκους περιοχών που δοκιμάζονταν από την πείνα. Η κίνηση ήταν επιεικώς γελοία, αλλά, όπως απέδειξε εκείνες τις ημέρες η διάσημη συγγραφέας Αρουντάτι Ρόι, ήταν και επικίνδυνη: Εκατοντάδες παιδιά που έτρεχαν να μαζέψουν τα κιβώτια έπεφταν σε ναρκοπέδια βρίσκοντας τραγικό θάνατο.
Λίγα χρόνια νωρίτερα, μια άλλη ιστορία, που αγγίζει τα όρια του αστικού μύθου, έλεγε ότι, κατά τη διάρκεια ρίψης ανθρωπιστικής βοήθειας σε περιοχές της πρώην Γιουγκοσλαβίας, ένα κοντέινερ διέλυσε σπίτια σε ένα απομακρυσμένο χωριό.
Δύσκολα μπορείς να βρεις καταλληλότερες εικόνες για να περιγράψεις τις καταστροφικές συνέπειες αυτού που οι δυτικές κοινωνίες έμαθαν να αποκαλούν «ανθρωπιστική διάσωση».
Ο όρος διευρύνθηκε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου για να καλύψει κάτω από το μανδύα του το σύνολο των στρατιωτικών επεμβάσεων που πραγματοποιούσαν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους εναντίον αυταρχικών, πλην ανεξάρτητων και εθνικά κυρίαρχων καθεστώτων. Σήμερα, η κρίση στην ευρωζώνη φαίνεται πλέον να δίνει νέο νόημα στις ανθρωπιστικές επεμβάσεις, καθώς η έννοια της «διάσωσης» περνά στο χώρο της οικονομίας με πρώτο υποψήφιο θύμα την Ελλάδα. Οι συνθήκες μιας στρατιωτικής και μιας οικονομικής επέμβασης είναι προφανώς ολότελα διαφορετικές, η λογική που διέπει και τις δύο όμως παρουσιάζει μερικές τρομακτικές ομοιότητες.

Από τη Βεστφαλία στο Κοσσυφοπέδιο
Η ιστορία μας ξεκινά το Νοέμβριο του 1998, όταν ο Χαβιέρ Σολάνα ως γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ ρίχνει μια πυρηνική βόμβα στο διεθνές σύστημα: «Η δημοκρατία και ο ανθρωπισμός», λέει ο επικεφαλής της συμμαχίας, «ήταν έννοιες άγνωστες στην τάξη πραγμάτων της Βεστφαλίας. Το βεστφαλιανό σύστημα έχει φτάσει τα όρια του». Οι Συνθήκες της Βεστφαλίας, τις οποίες τόσο εύκολα διέγραφε ο πρώην σοσιαλιστής πολιτικός, ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της εθνικής κυριαρχίας. Μέσα στην ασφάλεια της εθνικής κυριαρχίας θα γίνουν οι αστικές επαναστάσεις του 18ου και του 19ου αιώνα ενώ στις ίδιες αρχές θα στηριχθεί και η ισορροπία δυνάμεων σε ολόκληρο σχεδόν τον 20ό αιώνα.
Η δήλωση του Χαβιέρ Σολάνα δεν ήταν λόγια του αέρα. Ένα χρόνο αργότερα, το ΝΑΤΟ βομβάρδιζε τη Σερβία, αμφισβητώντας στην πράξη την κυριαρχία ενός ανεξάρτητου κράτους, με πρόσχημα την προστασία ενός μικρού τμήματος του πληθυσμού – των Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου. Ο βομβαρδισμός της Σερβίας θα δικαιολογηθεί με βάση τη λεγόμενη «ευθύνη προστασίας» («Responsibility to Protect»), ένα θεωρητικό εφεύρημα που επιτρέπει στη λεγόμενη «διεθνή κοινότητα» να επεμβαίνει σε χώρες όπου πραγματοποιούνται εγκλήματα κατά του πληθυσμού. Σύμφωνα με τη νέα αυτή θεωρία, «η κυριαρχία δεν είναι προνόμιο αλλά ευθύνη».
Ο δρόμος προς την κατάληψη του Ιράκ και του Αφγανιστάν και των επιδρομών στη Λιβύη και πιθανόν τώρα στη Συρία είναι πλέον ανοιχτός.
Καθοριστικό ρόλο στην τελική διαμόφωση της έννοιας της ευθύνης προστασίας έπαιξε μια από τις πιο σκοτεινές ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται τα τελευταία χρόνια στο χώρο της «επίλυσης κρίσεων» – η International Crisis Group. H οργάνωση ιδρύθηκε το 1995 από τον Μαρκ Μάλοχ Μπράουν, αντιπρόεδρο της Παγκόσμιας Τράπεζας και στενό συνεργάτη του Τζορτζ Σόρος, και σύντομα φιλοξένησε στους κόλπους της ανθρώπους που πρωτοστάτησαν στις μεγαλύτερες «ανθρωπιστικές» επιδρομές των τελευταίων δεκαετιών: Ανάμεσά τους ο Γουέσλυ Κλαρκ, διοικητής του ΝΑΤΟ στους βομβαρδισμούς της Σερβίας, ο Γιόσκα Φίσερ, που έδωσε το πράσινο φως για τις επιχειρήσεις στο Κοσσυφοπέδιο, ο Κόφι Ανάν, που θεσμοθέτησε την ευθύνη προστασίας ως πολιτική του ΟΗΕ, αλλά και παλαιότεροι ιέρακες όπως ο Ζμπίγκνιεφ Μπρζεζίνσκι, που εξόπλιζε τους Μουτζαχεντίν στο Αφγανιστάν, ή ο Ερνέστο Σεδίγιο, ο πρώην πρόεδρος του Μεξικού που αιματοκύλισε τους Ζαπατίστας.
Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, οι πρωτεργάτες της ευθύνης προστασίας θα επιχειρήσουν να διευρύνουν την έννοιά της ώστε να συμπεριλαμβάνει και φυσικές καταστροφές. Το 2008, όταν ο τυφώνας Ναργκίς έπληξε τη Μιανμάρ αφήνοντας πίσω του 138.000 νεκρούς, η στρατιωτική χούντα της χώρας αρνήθηκε την ξένη ανθρωπιστική βοήθεια αλλά ακόμη και τη χορήγηση βίζας σε μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων. Το γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών αλλά και ο τότε Αμερικανός Πρόεδρος Τζορτζ Μπους εξέτασαν το ενδεχόμενο ενεργοποιήσης της ευθύνης προστασίας, η οποία θα ισοδυναμούσε με στρατιωτική εισβολή.
Η μικρή λεπτομέρεια που δεν ανέφεραν βέβαια στο σκεπτικό τους ήταν ότι οι δικτάτορες της Μιανμάρ είχαν εγκαταλείψει τη στρατηγική συμμαχία τους με τη Δύση και στρέφονταν όλο και περισσότερο στην αγκαλιά της Κίνας. Βασικά θύματα αυτής της μεταστροφής ήταν ορισμένοι ενεργειακοί κολλοσσοί, όπως η αμερικανική Halliburton του αντιπροέδρου Ντικ Τσέινι και η γαλλική Total – εταιρείες οι οποίες στο παρελθόν ζητούσαν και έπαιρναν από το καθεστώς εργάτες τους οποίους χρησιμοποιούσαν σαν σκλάβους στις εγκαταστάσεις τους.
Αν όμως η «διεθνής κοινότητα» εξέταζε το ενδεχόμενο να εισβάλει σε μια χώρα εξαιτίας μιας φυσικής καταστροφής, τι είχε απομείνει πλέον από την εθνική κυριαρχία;
Τα πάντσερ της οικονομικής διάσωσης
Θεωρητικά, οι επιχειρήσεις οικονομικής διάσωσης που βρίσκονται σε εξέλιξη σε όλες τις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, με προεξάρχουσα την Ελλάδα, παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές από τη λογική που διέπει την ευθύνη προστασίας. Καταρχάς, στην περίπτωσή μας, το θύμα, δηλαδή ο ελληνικός λαός, παρουσιάζεται ταυτόχρονα και σαν θύτης αφού, σύμφωνα πάντα με τους «διασώστες» του, οδηγήθηκε σε αυτή την κατάσταση λόγω της καταναλωτικής του απληστίας και της εγγενούς τεμπελιάς του. Ουσιαστικά, έχουμε αντιστροφή των όρων, αφού η ξένη παρέμβαση δεν έρχεται να σώσει τον λαό από την ηγεσία του αλλά τον λαό από τον… εαυτό του.
Άλλες φορές όμως η ρητορική που χρησιμοποιείται μοιάζει βγαλμένη από τα εγχειρίδια της ευθύνης προστασίας. Οι Έλληνες, εκτός από τον εαυτό τους, πρέπει να διασωθούν και από ένα «αδηφάγο και υπερδιογκωμένο κράτος», από τους «διεφθαρμένους πολιτικούς» ή από ένα «άδικο φορολογικό σύστημα» που ευνοεί συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι θύτες είναι υπαρκτοί: κανένας δεν πρόκειται να διαφωνήσει για τις δομικές αδυναμίες του κρατικού μηχανισμού, τη διαφθορά μεγάλων τμημάτων του πολιτικού κατεστημένου και το άδικο φορολογικό σύστημα – όπως κανένας δεν μπορούσε να αρνηθεί τα εγκλήματα του Σαντάμ Χουσείν ή του Μουαμάρ Καντάφι. Αρκούσαν όμως αυτές οι κατηγορίες για να δικαιολογήσουν την ισοπέδωση και την κατάληψη ολόκληρων χωρών. Και πολύ περισσότερο ήταν η λύση στα προβλήματα των πολιτών ή η απαρχή μιας πολύ πιο σκοτεινής περιόδου;
Οι ομοιότητες όμως δεν σταματούν εδώ.
Για άλλη μια φορά οι λόγοι της «εισβολής» είναι προφανείς: διάσωση των μεγάλων δανειστών, μεταφορά των ομολόγων στην ΕΚΤ και αλλαγή του νομικού καθεστώτος με βάση το βρετανικό δίκαιο και ταυτόχρονη ισοπέδωση όσων εργασιακών δικαιωμάτων κατακτήθηκαν στη διάρκεια του 20ού αιώνα. Όπως συνέβη όμως και στην περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου, του Ιράκ ή της Λιβύης, το γεγονός ότι η κοινή γνώμη γνωρίζει σε αδρές γραμμές τις πραγματικές προθέσεις των «εισβολέων» δεν λειτουργεί ανασταλτικά. Μεγάλα τμήματα της ευρωπαϊκής Αριστεράς, λόγου χάρη, γνώριζαν τις γεωπολιτικές βλέψεις του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια ή τα ενεργειακά συμφέροντα των ΗΠΑ στη Λιβύη, παρ’ όλα αυτά όμως στήριξαν την εισβολή με την ελπίδα πως έτσι θα τερματιστεί η αιματοχυσία αμάχων.
Το σκηνικό φαίνεται να επαναλαμβάνεται τις τελευταίες εβδομάδες στις χώρες του ευρωπαϊκού κέντρου και κυρίως της Γερμανίας, η οποία, πάλι με την παρέμβαση των μέσων ενημέρωσης, σκύβει να κοιτάξει την εξαθλίωση που προκαλεί στην Ελλαδα η πολιτική του μνημονίου.
Τα άρθρα για τους εξαθλιωμένους αστέγους και τις ουρές των συσσιτίων αντικαθιστούν τις προσβλητικές δημοσιεύσεις για τους τεμπέληδες Έλληνες σε έντυπα όπως το Focus και το Spiegel. Το αποτέλεσμα όμως είναι το ίδιο: Είτε ως τεμπέληδες είτε ως εξαθλιωμένοι, οι Έλληνες χρειάζονται μια νέα δόση δανείου με ταυτόχρονη κατάλυση της εθνικής κυριαρχίας προκειμένου να σωθούν από τον εαυτό τους.
Μιλώντας στο ντοκιμαντέρ Catastroika, ο Σλάβοϊ Ζίζεκ χαρακτήρισε αυτή την «ψεύτικη συμπάθεια» ως την «πλέον αηδιαστική αφήγηση» για την ελληνική πραγματικότητα, αφού επιχειρεί να μετατρέψει την οικονομική κρίση σε ένα είδος φυσικής καταστροφής. Σύμφωνα με αυτήν τη αφήγηση, υποστήριζε ο σλοβένος φιλόσοφος, «οι Ιάπωνες είχαν την Φουκουσίμα, εσείς έχετε την οικονομική κρίση». Στο ίδιο μήκος κύματος, η Ναόμι Κλάιν μας εξηγούσε ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζεται «σαν ένα μικρό παιδί από το οποίο πρέπει να πάρεις τα κλειδιά του αυτοκινήτου» προκειμένου να μη βλάψει τον εαυτό του αλλά και τους γύρω του.
Σε κάθε περίπτωση, είτε δηλαδή ο Έλληνας αντιμετωπίζεται σαν θύμα και θύτης του εαυτού του, είτε σαν θύμα μια εξωτερικής καταστροφής, το συμπέρασμα παραμένει το ίδιο: Οι μεγάλες δυνάμεις έχουν την υποχρέωση να επέμβουν για να διασώσουν όχι μόνο τον πληθυσμό αλλά και ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Έτσι η διαρκής παρουσία του Task Force και της τρόικας στο εσωτερικό των ελληνικών υπουργείων αλλά και η τοποθέτηση γερμανών εφοριακών στον κρατικό μηχανισμό παρουσιάζεται σαν επιβεβλημένη καταστρατήγηση της εθνικής κυριαρχίας. Ο «εισβολέας» δεν επιχειρεί πλέον να αποδείξει ότι δεν παραβιάζει την κυριαρχία, αλλά ότι είναι υποχρεωμένος να το κάνει για τη διάσωση της χώρας.
Όπως συμβαίνει φυσικά και στις πραγματικές στρατιωτικές επιχειρήσεις, όπου γίνεται επίκληση της ευθύνης προστασίας, η ξένη δύναμη αναζητά ομάδες στο εσωτερικό της χώρας οι οποίες θα ζητήσουν την επέμβαση. Στο Κοσσυφοπέδιο το ρόλο αυτό έπαιξε ο αλβανικός πληθυσμός του, στο Ιράκ οι δυο μεγάλες οργανώσεις των Κούρδων του βορείου Ιράκ, στη Λιβύη το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο κ.ο.κ. Στην Ελλάδα το ρόλο αυτό ανέλαβε το ελληνικό πολιτικό κατεστημένο και τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, δρώντας και τα δυο κατ’ εντολή της οικονομικής ελίτ.
«Καλύτερη λύση από την πίεση της επιτήρησης για ένα ικανό διάστημα δεν μπορώ να σκεφθώ» έγραφε παλαιότερα στην Καθημερινή ο Αλέξης Παπαχελάς, ενώ την ίδια ημέρα (17/1/2010) ο Γ. Πρετεντέρης από Τα Νέα συνέκρινε εμμέσως όσους αντιδρούσαν στην επιτήρηση με τον δικτάτορα Παπαδόπουλο και σημείωνε ότι επιχειρούν να παρουσιάσουν την ανικανότητά τους ως ανυπακοή.
Πολύ πιο πρόσφατα ο Μανώλης Καψής, αφού απείλησε από το κεντρικό δελτίο ειδήσεων του MEGA, τους Έλληνες πολίτες ότι η μη ψήφιση του μνημονίου ισοδυναμεί με άδεια ράφια στα σούπερ μάρκετ και ATM που δεν δίνουν χρήματα, αναφώνησε λίγες ημέρες αργότερα: «Μακάρι να έρθουν οι 160 Γερμανοί εφοριακοί!».
Είναι λοιπόν η Ελλάδα το πρώτο πειραματόζωο στην μετάλλαξη της έννοιας της ευθύνης προστασίας; Η ρητορική, η μεθοδολογία και τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για την οικονομική εισβολή και κατάληψη της χώρας δικαιολογούν έναν τέτοιο συνειρμό. Οι σύμμαχοί μας μάς έσωσαν και γύρισαν την πλάτη όταν εμείς φωνάξαμε: Όχι άλλο σώσιμο!

UNFOLLOW Απρίλιος 2012 via http://info-war.gr