Οι έλληνες οικογενειάρχες στις κάλπες

Θα έλεγες πως θεσπίστηκε σιωπηρά η οικογενειακή ψήφος. Όχι, δεν ξεθάφτηκε κάποια από τις παλιές εκείνες ιδέες με τις οποίες επιχειρήθηκε κάποτε να αντιμετωπιστεί το αίτημα για πολιτική χειραφέτηση των γυναικών: δεν ψηφίζουν μόνον οι άντρες ως υπεύθυνοι της οικογένειάς τους ούτε οι γυναίκες διαθέτουν τόσες ψήφους όσα και τα παιδιά που έφεραν στον κόσμο. Εκσυγχρονισμένο το εγχώριο εκλογικό σύστημα, προβλέπει προς το παρόν μία ψήφο ανά ενήλικη κεφαλή ανεξαρτήτως φύλου, φροντίζοντας ταυτόχρονα να προωθήσει τη γυναικεία παρουσία –στα ψηφοδέλτια, όχι απαραιτήτως και στη Βουλή– με τη βοήθεια των εν πολλοίς προβληματικών ποσοστώσεων. Κι όμως, οι ψηφοφόροι, άντρες και γυναίκες, καλούνται να προσέλθουν την ερχόμενη Κυριακή στις κάλπες ως μέλη της μαστιζόμενης από την κρίση οικογένειάς τους και να ψηφίσουν με κριτήριο το οικογενειακό καλό που τη φορά αυτή συμπίπτει αυτομάτως με τη σωτηρία της χώρας.
Οικογενειακή, λοιπόν, η φετινή εκλογική μάχη, αλλά και ντυμένη στα ελληνικά χρώματα. Γιατί πρόκειται για ψήφο που αναφέρεται αποκλειστικά στην εγχώρια, την ελληνική οικογένεια. Αόρατες
παραμένουν οι υπόλοιπες, οι «μη ελληνικές» οικογένειες, οι οικογένειες που δεν διαθέτουν το πολύτιμο τεκμήριο της εντοπιότητας. Στην καλύτερη περίπτωση, γιατί στη χειρότερη, όταν γίνονται ορατές, τους ανατίθεται συνήθως ο ρόλος του εσωτερικού εχθρού.
«Για να μη ζήσει η κάθε ελληνική οικογένεια την τραγική και ανυπόφορη εμπειρία της εξόδου από το ευρώ», πασχίζει λοιπόν ο Β. Βενιζέλος. «Η ανεργία και ο πόνος που φέρνει σε κάθε ελληνική οικογένεια» πληγώνει, κατά δήλωσή του, τον Α. Σαμαρά. «Το μίσος του (τότε) πρωθυπουργού προς την ελληνική οικογένεια», υπήρξε κινητήρια δύναμη για το Άρμα Πολιτών. «Στην επίθεση της Νέας Τάξης Πραγμάτων και του Δόγματος του Σοκ» αντιστέκονται οι Ανεξάρτητοι Έλληνες, «προτάσσοντας το Εθνικό Συμφέρον απέναντι στην εθνική ταπείνωση και τη βίαιη οικονομική επιδρομή στην Ελληνική Οικογένεια». «Πρέπει να σώσουμε την ελληνική οικογένεια», κραυγάζει ο Γ. Καρατζαφέρης, προτείνοντας την κρατική επιδότηση του όπλου με το οποίο ο οικογενειάρχης θα θωρακίσει την οικογένειά του από την εγκληματικότητα των «λαθρομεταναστών».
Στο μεταξύ, οι δοκιμασίες της «μέσης ελληνικής οικογένειας» κινητοποιούν υποψήφιους όλων σχεδόν των κομμάτων. «Ο θεσμός της οικογένειας είναι ο πυλώνας του εθνικού μας κορμού, που εμείς στη ΝΔ εκτιμούμε ότι αποτελεί μοναδική ελπίδα για το μέλλον της χώρας», ξεκαθαρίζει από την πλευρά της η Κ. Παπακώστα, Γραμματέας Γυναικείων Θεμάτων του κόμματος. «Το ερώτημα για κάθε Ελληνική Οικογένεια είναι: θα ζήσουμε ή θα μας πεθάνουνε;», αναρωτιέται και ο Γ. Πάντζας, υποψήφιος βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, σε ανακοίνωσή του επιγραφόμενη «Προς κάθε Ελληνική Οικογένεια». «Η Ελληνική Οικογένεια», συμπεραίνει, «πρέπει τώρα να πολεμήσει για την ίδια της τη ζωή». Στο κλίμα αυτό, με ενθουσιασμό υποδέχθηκαν οι εφημερίδες την πρωτοβουλία μιας αρτοποιίας να μοιράζει το βράδυ δωρεάν το ψωμί που παρέμεινε απούλητο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Εύγλωττος ο τίτλος των σχετικών δημοσιευμάτων, φρόντιζε να μην αφήνει περιθώρια παρερμηνείας ως προς την ακριβή στόχευση της φιλάνθρωπης κίνησης: «Ο Φούρνος Βενέτη στηρίζει την ελληνική οικογένεια» (βλ., μεταξύ άλλων, Το Βήμα, 24.2.2012).
Αξίζει να παρατηρήσουμε το εύρος του φάσματος που καλύπτουν το τελευταίο διάστημα οι συνεχείς αναφορές στην ελληνική οικογένεια, στο ένα άκρο του οποίου καγχάζουν, είτε μας αρέσει είτε όχι, οι «εθνικοκοινωνιστικές» θέσεις που φιλοξενούνται, για παράδειγμα, στον ακροδεξιό και ρατσιστικό Στόχο. Εκεί, βέβαια, τα σχετικά ζητήματα (φυλετική καθαρότητα, βιολογικά καθορισμένοι όσο και άκαμπτοι έμφυλοι ρόλοι, αρχαϊκές εννοιολογήσεις της μητρότητας κ.ο.κ.) εμφανίζονται με ανατριχιαστική σαφήνεια (ενδεικτικά: Σπ. Καραχάλιος, «Εθνικοκοινωνισμός και Ελληνική Οικογένεια», 7.1.2012). Αρκεί, ωστόσο, να αντικαταστήσουμε την έννοια της φυλής με εκείνη του έθνους –κάτι το οποίο δοκιμάζει ήδη, ενόψει προφανώς της κοινοβουλευτικής εκπροσώπησής της, η Χρυσή Αυγή– για να αντιληφθούμε το ανησυχητικό γειτόνεμα: πόσοι δεν θα συνυπέγραφαν σήμερα τη διατύπωση ότι στόχος της «νεοταξικής συμμορίας» είναι η «εξαφάνιση της Ελληνικής Οικογένειας, γιατί αυτός είναι ο πυρήνας που δίνει ζωή και υπόσταση στην Φυλή (=στο έθνος) μας»;
Υπερβολές; Φοβούμαι πως η μεταμφίεση του συλλογικού υποκειμένου των φετινών εκλογών –η σχεδόν ομόθυμη προβολή της ελληνικής οικογένειας στη θέση που κατείχαν άλλοτε ταξινομήσεις του εκλογικού σώματος με, έστω ασαφείς, κοινωνικές συνδηλώσεις– συνιστά επιμέρους σύμπτωμα σοβαρών διεργασιών που απορρέουν από την τρέχουσα κρίση, αλλά δύσκολα γίνονται ορατές ως μέρος της. Στην καρδιά της μετατόπισης ενδέχεται να κρύβεται η διαπιστωμένη σε περιόδους γενικευμένης οικονομικής δυσπραγίας ενίσχυση των ενδοοικογενειακών εξαρτήσεων. Έτσι, η σκλήρυνση των έμφυλων ιεραρχιών, καθώς και η δυσκολία απογαλακτισμού των νέων, συνιστούν τις αποσιωπημένες παράπλευρες απώλειες της «επιστροφής στην οικογένεια», η οποία εμφανίζεται συστηματικά ως η μοναδική αποτελεσματική άμυνα στις αφόρητες πιέσεις της κρίσης. Μόνο που, όπως είχα την ευκαιρία να υποστηρίξω σε προηγούμενο σημείωμά μου, η έμφαση στην ελληνική οικογένεια δεν λειτουργεί απλώς κανονιστικά ενισχύοντας τους παλιούς και δημιουργώντας νέους κοινωνικούς αποκλεισμούς, αλλά διευκολύνει και τη διάχυση στη δημόσια σφαίρα σεξιστικών και ρατσιστικών προκαταλήψεων, οι οποίες κάποτε διέθεταν αμιγώς ακροδεξιό πρόσημο. Έχει πια διαφανεί πως η συντηρητική αναδίπλωση που συνοδεύει το τέλος της επάρατης μεταπολίτευσης περιλαμβάνει και το ξέπλυμα απόψεων που ίσαμε πρόσφατα προσλαμβάνονταν ως αποκλειστικότητα της ακροδεξιάς –αν όχι της αμιγώς φασιστικής– ρητορείας. Μήπως να θυμίσω ότι οι εγκληματικές δραστηριότητες της Χρυσής Αυγής παραμένουν «αόρατες» ή ακόμη εμφανίζονται και ως οριακά «θεμιτές», όταν επιτελούνται στο όνομα της προστασίας των αυτοχθόνων και της οικογενειακής τους ειρήνης;Στα συμφραζόμενα αυτά, ένα ευρύ φάσμα πολιτικών δυνάμεων καλεί στις κάλπες τους πολίτες της χώρας, άνδρες και γυναίκες, ως μέλη της ελληνικής τους οικογένειας. Και δεν είναι χωρίς σημασία ότι στο φάσμα αυτό περιλαμβάνονται πολιτικοί σχηματισμοί που επισήμως βρίσκονται σε αντίπαλα χαρακώματα. Δυνάμεις τόσο «μνημονιακές» όσο και «αντιμνημονιακές», για να συνεννοηθούμε με τους όρους της βασικής αντίθεσης των φετινών εκλογών. Για να αποδειχθεί, και σ’ αυτή την περίπτωση, πως η διαφωνία στα «μείζονα» δεν αποθαρρύνει αυτομάτως κάποιες ενοχλητικές όσο και ανομολόγητες συνάφειες στα «ελάσσονα».
Δεν θα ήθελα να γενικεύσω. Ασφαλώς και υπάρχουν εξαιρέσεις. Και αντιστάσεις, από μέρος, τουλάχιστον, της Αριστεράς. Μου λείπει, ωστόσο, η ανάδειξη των θεμάτων αυτών σε κρίσιμο πολιτικό ζήτημα της συγκυρίας. Με την έννοια αυτή, ενόψει των εκλογών της ερχόμενης Κυριακής ξεχωρίζω ένα πρόσφατο –μη προεκλογικό– κείμενο της Ένωσης Αφρικανών Γυναικών. Στο κείμενό τους, τα μέλη της Ένωσης εκφράζουν την ανησυχία τους για την τρέχουσα «επέλαση ρατσιστικών και ακροδεξιών αντιλήψεων» και αναφέρονται στις προσπάθειές τους να «χτίσουν γέφυρες με την ελληνική κοινωνία», στην οποία οι ίδιες και τα παιδιά τους αρνούνται να νιώσουν «ξένο σώμα». «Θέλαμε και συνεχίζουμε να το κάνουμε», σημειώνουν, «να αναδείξουμε τα θετικά μιας γειτνίασης όπου η καθημερινότητα και η ανθρώπινη επαφή αρκούν για να μας θυμίσουν ότι ο ένας έχει ανάγκη τον άλλο». Για να καταλήξουν: «Δεν θέλουμε να νικήσει ο ρατσισμός. Δεν θέλουμε να εξαφανιστεί κάθε ελπίδα. Δεν θέλουμε να ξαναρχίσουμε από το μηδέν έναν αγώνα που θα έπρεπε να έχει ήδη τελειώσει».
Με τα λόγια αυτά κατά νου, σκοπεύω να ψηφίσω αυτή τη φορά. Πεισμένη πως ένα πραγματικά εναλλακτικό αφήγημα για την κρίση θα παραμένει ανεύρετο όσο δεν φροντίζει να τα περιλάβει.
enthemata