Η εμφύλια αναμέτρηση του Δεκέμβρη στην Αθήνα, του Μενέλαου Χαραλαμπίδη

Πριν λίγες ημέρες κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του ιστορικού Μενέλαου Χαραλαμπίδη με τίτλο «Δεκεμβριανά 1944. Η μάχη της Αθήνας» από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Πρόκειται για μελέτη που επικεντρώνεται στα ίδια τα γεγονότα και στηρίζεται σε αδημοσίευτες κυρίως πηγές, επιχειρώντας να δώσει απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα: Ποιες ήταν οι αιτίες που οδήγησαν στο ξέσπασμα των μαχών και ποιο ήταν το πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο εντός του οποίου εκδηλώθηκαν; Πώς αναπτύχθηκαν, μέρα με τη μέρα, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις που μετέτρεψαν την πόλη σε πεδίο μάχης; Τέλος, μέσα από την καταγραφή της δράσης της Εθνικής Πολιτοφυλακής, η έρευνα προσπαθεί να δώσει απαντήσεις στα δύσκολα ζητήματα των εκτελέσεων, της ταυτότητας των θυμάτων, των νεκρών αμάχων από τους βρετανικούς βομβαρδισμούς, που εξακολουθούν να καθορίζουν τη μνήμη των Δεκεμβριανών. Το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο περιγράφει την ασφυκτική πίεση που δέχονταν τα βρετανικά στρατιωτικά τμήματα στο μέτωπο του κέντρου της Αθήνας στις 12 Δεκεμβρίου 1944 σε μια κρίσιμη καμπή της μάχης της Αθήνας.

***
Μετά τη κορύφωση των συγκρούσεων στα μέτωπα Γουδί και Μακρυγιάννη, ο ΕΛΑΣ μετέφερε την πίεσή του στο κέντρο της πόλης και συγκεκριμένα στο μέτωπο της πλατείας Ομονοίας. […] Την κατάσταση που επικράτησε στο κέντρο της πόλης την ημέρα αυτή καταγράφει στο ημερολόγιό του ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος:
Αυτή τη στιγμή ένα τανκς, έξω από το υπουργείο μας [Υπουργείο Ναυτικών επί της πλατείας Κλαυθμώνος], ρίχνει κανονιές προς την κατεύθυνση της οδού Αθηνάς. Επίσης, αεροπλάνα πολυβολούν επίμονα προς την κατεύθυνση των Εξαρχείων ή πιο πέρα. Ταυτόχρονα πέφτουν οβίδες και όλμοι των ελασιτών πάνω στο κέντρο των Αθηνών. Όταν, εδώ και λίγη ώρα, ήμουν στο ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας, έπεσε μια οβίδα ή όλμος στο ξενοδοχείο King George, πλάι μας. Άλλες έπεσαν στο Μετοχικό Ταμείο, δηλαδή μπρος στο στρατηγείο του Σκόμπη. [1]
Σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια, οι Βρετανοί αναζήτησαν όσες δυνάμεις μπορούσαν να βρουν για να προασπιστούν το κέντρο της πρωτεύουσας. […] Οι Βρετανοί γνώριζαν καλά ότι αν έχαναν την Ομόνοια θα έπρεπε να εκκενώσουν το κέντρο. Πέρα από την Ομόνοια δεν υπήρχε άλλη γραμμή άμυνας.
Ένας λόχος Ουαλών αλεξιπτωτιστών του 6ου τάγματος εγκαταστάθηκε στο μέγαρο της Εθνικής Τράπεζας (Γ. Σταύρου και Αιόλου) στέλνοντας διμοιρία στο κτίριο του Κεντρικού Ταχυδρομείου στην πλατεία Λουδοβίκου (Εθνικής Αντιστάσεως). Στόχος του ήταν να αντιμετωπίσει τους ελασίτες που είχαν καταλάβει το Δημαρχείο επί της οδού Αθηνάς. Οι αντίπαλες δυνάμεις, έχοντας οχυρωθεί στα βασικά κτίρια των τεσσάρων πλευρών της πλατείας, αντάλλασσαν μεταξύ τους πυρά σε όλη τη διάρκεια της ημέρας, σε μια μάχη που από αυτό το σημείο και μέχρι τις γενικές επιθέσεις των Βρετανών έλαβε τη μορφή της ανταλλαγής πυρών από κτίριο σε κτίριο και των οδομαχιών.
Οι σφοδρότερες συγκρούσεις αυτής της ημέρας έγιναν για την κατάληψη της Βαρβακείου Σχολής (σημερινή Βαρβάκειος Αγορά επί της οδού Αθηνάς) όταν αλεξιπτωτιστές του 5ου Τάγματος, καλυπτόμενοι πίσω από άρματα μάχης, κατέβηκαν την οδό Ευριπίδου και έφτασαν στη Βαρβάκειο Σχολή, πολεμώντας γωνία γωνία και εκκαθαρίζοντας κάθε κτίριο που άφηναν πίσω τους λόγω της θανάσιμης απειλής που συνιστούσαν οι ελεύθεροι σκοπευτές. […]
Την ώρα που το βρετανικό πεζικό καταλάμβανε τη Βαρβάκειο Σχολή, βρετανικά άρματα εκκαθάρισαν οδοφράγματα στην οδό Πειραιώς μέχρι το ύψος του Ορφανοτροφείου Χατζηκώστα και στη διασταύρωση Αθηνάς και Ευριπίδου, προετοιμάζοντας το έδαφος για τη συνέχεια των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων. Παράλληλα, τέσσερα Σπίτφαϊερ πολυβόλησαν το Λόφο Στρέφη στα Εξάρχεια, απ’ όπου δύο μικρά πυροβόλα του ΕΛΑΣ χτυπούσαν τις δυνάμεις που επιχειρούσαν στην περιοχή της Ομόνοιας. [2]

________________

[1] Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Ημερολόγιο Κατοχής. 31 Μαρτίου 1942-4 Ιανουαρίου 1945, β΄ έκδοση, Αθήνα, Εστία, 2003, σ. 718.
[2] ΔΙΣ, φάκ. 810, Απόρρητον Δελτίον Πληροφοριών 12 Δεκεμβρίου 44, ώρα 19.00, από Στρατηγείο ΑΡΚΦΟΡΣ προς διάφορους παραλήπτες.

http://rednotebook.gr