Θέμης Τζήμας: Η Χρυσή Αυγή, οι νεοφιλελεύθεροι και η μάχη της αριστεράς για τον ορθό λόγο

Ένα από τα ελαχίστως αναδεικνυόμενα, έμμεσα μηνύματα των εκλογών, όπως και της περιόδου που προηγήθηκε είναι αυτό της ανάγκης να αποκατασταθεί στη χώρα η κυριαρχία του ορθού λόγου, του ορθολογισμού, προκειμένου να μη γυρίσουμε στους “σκοτεινούς αιώνες”. Στην περίοδο δηλαδή κατά την οποία η μεταφυσική και οι προλήψεις καταδυνάστευαν την ανθρώπινη σκέψη και διέλυαν κάθε σχεδόν δυνατότητα προόδου.
Σε περιόδους οξείας κρίσης, ο πειρασμός της απομάκρυνσης από τον “επώδυνο” αλλά στέρεο ορθολογισμό, προς την “εύκολη” αλλά καταστροφική μεταφυσική είναι τεράστιος, λόγω του φόβου, του πανικού, του άγχους, της πίεσης και του αποπροσανατολισμού που επιφέρουν τα απανωτά σοκ βίαιης ανατροπής έως πρότινος δεδομένων καταστάσεων, ατομικών και συλλογικών.
Κορυφαία και κατεξοχήν απόδειξη ανόδου του ρεύματος αποστασιοποίησης από τον ορθό λόγο προς τη σκοτεινή, μεσαιωνική σκέψη είναι φυσικά η άνοδος του τσίρκου της Χρυσής Αυγής. Ένα περιθωριακό γκρουπούσκουλο, απαρτιζόμενο από μπράβους της νύχτας, παγανιστές, ναζιστές,
νοσταλγούς της χούντας και από διάφορα λούμπεν στοιχεία, με εμφανή ακόμη και φροϋδικής ανάλυσης κίνητρα ως προς τη δράση του, κατέστη πολιτικός παράγοντας παριστάνοντας το εθνικιστικό και λαϊκιστικό κίνημα. Στην πραγματικότητα βέβαια δεν είναι όντως εθνικιστές, ούτε και όντως λαϊκιστές, καθώς τα δύο αυτά ρεύματα αν μη τι άλλο ανήκουν στη νεωτερική, ορθολογική εποχή και προέρχονται από ρεύματα του διαφωτισμού, σε αντίθεση με το ναζισμό που έλκει την καταγωγή του από τον αντιδραστικό ρομαντισμό και τους αρνητές του διαφωτισμού, δίδοντας για παράδειγμα έμφαση στη λατρεία του αίματος της φυλής, στο μεταφυσικό ιδεολόγημα του ρατσισμού και σε λοιπές ανοησίες. Εν τέλει δηλαδή διαστρέφουν ακόμα και την ίδια την έννοια του- συντηρητικού βεβαίως, εδώ και δύο περίπου αιώνες- ρεύματος του εθνικισμού.
Δίπλα στην άνοδο της Χρυσής Αυγής μπορεί να δει κανείς και πολλές άλλες εκφάνσεις της ροπής στον ανορθολογισμό: συνωμοσίες που εξυφαίνονται εις βάρος της Ελλάδας, σκοτεινά συμφέροντα, πισώπλατες μαχαιριές, προδοσίες, η κρίση που οφείλεται σε κάποιους κλέφτες πολιτικούς και σε ύποπτα παιχνίδια με ασφάλιστρα κινδύνου κλπ. Μια σειρά πολιτικών κινήσεων που είδαν ως επί το πλείστον μεγάλη εκλογική άνοδο συνειδητά συγχέουν το γεγονός ότι μέσα σε κάθε καπιταλιστική κρίση ορισμένοι λίγοι κερδίζουν και οι πολλοί χάνουν με το γεγονός ότι ακόμα και αν αυτοί οι λίγοι έχουν συντείνει στην εκδήλωση ή και στην επίταση της κρίσης δεν αποτελούν την κύρια γενεσιουργό αιτία. Η κύρια αιτία έχει να κάνει με τον τρόπο που παράγεται ο πλούτος και που διανέμεται. Έχει να κάνει με τις σχέσεις (αν)ισορροπίας κεφαλαίου- εργασίας, με το συσχετισμό δύναμης στο εσωτερικό των κοινωνιών και διεθνώς. Όλο αυτό το ανορθολογικό οικοδόμημα όπως και σε άλλες περιπτώσεις ιστορικά είναι άκρως επικίνδυνο διότι συσκοτίζει και αποπροσανατολίζει το λαό. Τον απομακρύνει από τις πραγματικές αιτίες της κρίσης και σκλαβώνει τη σκέψη του σε ακόμα χειρότερες πολιτικές ήττας.
Για τις θεωρίες και τα ιδεολογήματα του ανορθολογισμού λοιπόν δεν υπάρχει στην πραγματικότητα καπιταλιστική, συστημική κρίση, που προκλήθηκε από τις σχέσεις παραγωγής και το κυρίαρχο μοντέλο του υπαρκτού νεοφιλελευθερισμού. Ακόμα και όταν μιλούν για συναφή θέματα αναφέρονται- συνηθέστατα προσχηματικά- σε επιμέρους επιχειρηματίες- καπιταλιστές αλλά ποτέ στον καπιταλισμό ως τέτοιο, στο μοντέλο ως προς τη γενική, δομική του κατασκευή. Καλούν το λαό το πολύ- πολύ να σπάσει τη βιτρίνα του συστήματος, να εκτονώσει την οργή του πρόσκαιρα και ανέξοδα για τον πυρήνα του κατεστημένου και έπειτα να επιστρέψει απολύτως πειθήνια στην ίδια εκμετάλλευση που υφίσταται έως σήμερα, υπό πολύ χειρότερους όρους μάλιστα. Γι’ αυτό άλλωστε, οι κινήσεις που προωθούν τα ανορθολογικά ιδεολογήματα, πέραν του να ρίξουν ίσως κανά- δυο κεφάλια στην αρένα επιλέγουν να συμμαχήσουν με τις πλέον αυταρχικές και εκμεταλλευτικές πτυχές του κατεστημένου. Γι’ αυτό κατά βάση εκτονώνονται με τραμπούκικο τρόπο απέναντι στην πλέον αδύναμη ομάδα της κάθε κοινωνίας.
Έτσι είναι που οδηγούν σε πολιτικές ήττας οι μεταφυσικές και ανορθολογικές θεωρίες. Μετατρέπουν το λαό σε αποπροσανατολισμένη, πανικόβλητη, έμφοβη, σκλαβωμένη με υλικούς και ιδεολογικούς όρους μάζα.
Ανορθολογισμός όμως εντοπίζεται κατεξοχήν και στο πλαίσιο του υπαρκτού νεοφιλελευθερισμού, που ασκείται από τους λειτουργούς του περίπου σαν κοσμική θρησκεία, τόσο διεθνώς, όσο και στα καθ’ ημάς. Για παράδειγμα η στατική και μανιχαϊστική ανάλυση της διεθνούς και εθνικής πραγματικότητας, η θέση στο κέντρο της δημόσιας συζήτησης αντιπολιτικών διλημμάτων, η ταύτιση της στάσης πληρωμών ή της εξόδου από το ευρώ με το τέλος της κοινωνίας μας, το δίλημμα “πλήρης αποδοχή των όρων των μνημονίων ή καταστροφή της χώρας”, οι μονόδρομοι, η προπαγάνδα για την αδυναμία διαπραγμάτευσης, οι συλλογικές ύβρεις σε κοινωνικές ομάδες και πολλά ακόμα συνέτειναν εξαιρετικά, όχι μόνο στην επιδείνωση των υλικών όρων ζωής της πλειοψηφίας του λαού αλλά και στην εισαγωγή στο κέντρο της πολιτικής ζωής, της ρητορικής του ανορθολογισμού και της σπέκουλας πάνω στο φόβο. Οι δυνάμεις του κατεστημένου ήταν αυτές που “νομιμοποίησαν” την ατζέντα της αντιδραστικής, ανορθολογικής ακροδεξιάς, ακριβώς γιατί βόλευε την ευρύτερη στρατηγική τους περί αποπροσανατολισμού του λαού. Την κύρια ευθύνη για την αδυναμία διεξαγωγής συγκροτημένου ορθολογικού διαλόγου επί όλων των ζητημάτων του δημοσίου βίου χωρίς ταμπού και στεγανά την έχουν οι δυνάμεις και οι πολιτικές που συνετρίβησαν στις τελευταίες εκλογές και που τον καιρό της παντοδυναμίας τους βίασαν τον ορθολογισμό στη χώρα. Γεγονός που τώρα εν μέρει πληρώνουν.
Ένα λοιπόν βασικό καθήκον της αριστεράς, που χάρη στη μαρξιστική καταγωγή της διαθέτει το στέρεο ορθολογικό εργαλείο ανάλυσης, δηλαδή το διαλεκτικό υλισμό είναι να επαναφέρει τον ορθό λόγο στο επίκεντρο της δημόσιας ζωή και συζήτησης. Καμία αριστερή ή προοδευτική εν γένει κυβέρνηση δεν μπορεί να επιβιώσει, κανένα προοδευτικό, δημοκρατικό κίνημα δεν μπορεί να νικήσει σε ένα περιβάλλον που ορίζεται από ανορθολογικά κινήματα και ρητορείες.
Πρωταρχικό καθήκον των ενισχυμένων πολιτικά δυνάμεων της εν γένει αριστεράς- δημοκρατικού, σοσιαλιστικού χώρου και κομμουνιστογενούς αριστεράς- είναι να συγκροτήσουν ένα ευρύ μέτωπο ορθού λόγου και άρα δημοκρατικής πολιτικής λειτουργίας απέναντι στον ανορθολογισμό: πρώτον απέναντι στο τσίρκο της Χρυσής Αυγής και σε ευρύτερα ακροδεξιά, αντιδραστικά ρεύματα που εχθρεύονται τη δημοκρατία και τη δημόσια πολιτική δραστηριότητα. Δεύτερον, απέναντι στον αυταρχισμό του υπαρκτού νεοφιλελευθερισμού. Η άνοδος της αριστεράς πρέπει να συνοδευτεί από την άνοδο της ουσιαστικής, ελεύθερης, δημοκρατικής και δημόσιας συζήτησης, που ασχολείται με τις αιτίες της κρίσης και που άρα μπορεί να προσφέρει εφαρμόσιμες λύσεις στις διάφορες πτυχές και εκφάνσεις της κρίσης.
Το ερώτημα δεν είναι πότε μπορεί να γίνει αυτό. Είναι πότε πρέπει να γίνει και η απάντηση είναι τώρα. Η ένταση της οικονομικής και πολιτικής κρίσης στην Ελλάδα και διεθνώς απαιτεί ένα ευρύ αλλά συνεκτικό μέτωπο των προοδευτικών, αριστερών, δημοκρατικών και ορθολογικών δυνάμεων. Μόνο έτσι μπορεί να αποφευχθεί η πόλωση του λαού, που αποτελεί όπλο στα χέρια του κατεστημένου και να υλοποιηθεί μια βιώσιμη, εναλλακτική, προοδευτική πολιτική εξόδου από την κρίση.
 harta